Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
czywistości„samejwsobie”,wkategoriachintuicyjnychaksjomatów.Ogólną
perspektywępoznawcząwzbogacająprzekonania,nabytedrogąprofesjonalnej
edukacji,mającenierazznamionaprzesądów.Napodstawiewiedzyoprzydat-
nościpewnychszczegółowychzałożeńwrozwiązywaniukonkretnychproble-
mów,przyjmujesięczęsto,iżtylkoonesąmetodologiczniejedyniesłuszne
iuniwersalne.
Spóroświadomośćjestgłębokozakorzenionywogólnejperspektywiepo-
znawczejinterlokutorów.Topowoduje,iżnabieraonpozanaukowego,wręcz
ideologicznegowymiaru.Możnaprzypuszczać,żewyznawcypozytywnejkon-
cepcjiświadomościzakładająmniejlubbardziejexplicitehierarchicznośćświata
materialnego,azjawiskawnimzachodzącetraktująjakokonieczneicelowe.Ich
przeciwnicytoodrzucają.Dlanichświatjestraczejprzypadkowy,niekonieczny,
poznawalnynapoziomiezjawiskelementarnychnaprzykładfizykochemicznych.
Pierwsisąskłonnitraktowaćświadomośćjakozjawiskokonieczne,posiadające
określonemiejsceifunkcjewhierarchicznejstrukturzeorganizmu.Drudzy
przyjmują,żemetaporządekwprzyrodziejestwymysłemczłowieka,ajeżelina-
wetrzeczywiścieistnieje,tojestniedostępnyludzkiemupoznaniu.Wedługnich
ludziekarmiąsięzłudzeniaminatematfunkcjisprawczejświadomości,wolnej
woliitakdalej,podczasgdysąonizdolnijedyniedopraktycznegodziałaniazde-
terminowanegowarunkamiwobrębiepewnegokonkretnegowycinkarzeczywi-
stości.Wzakresietychmożliwościmieścisiębadaniemózguizachowania,ale
tylkojakoograniczonegosystemubezwzględniezdeterminowanego.Praktykiba-
dawczezwiązaneztakimiprzekonaniamisąnaogółskoncentrowanenaweryfi-
kacjiprostych,cząstkowychhipotez,coprzynosiwwieluwypadkachpozytywne
wyniki.Towłaśnieośmiela,wbrewpoczątkowymzałożeniom,doformułowania
sądówogólnychomechanistycznejprostocieprzedmiotubadańpsychologicznych
irzeczywistościjakotakiej.
Spóroświadomośćmajeszczeinnyaspekt.Otóżujawniająsięprzytejoka-
zjipewnetendencjedopatologizacjinauki.Wyznawcynegatywnejkoncepcji
świadomościzajmująwtymsporzepozycjęwyraźniekonserwatywną.To,co
byłokiedyśwpostulatachbehawioryzmunowatorskie,zakrzepło.Obwarowane
tradycjąiautorytetamistałosięobowiązującąkonwencjąteoretyczno-meto-
dologiczną,czyli„matrycądyscyplinarną”,wznacznymstopniuzamkniętą
(Kuhn,1962).Izolacjatejkoncepcjijestjednakjednostronnaipoleganaodci-
naniusięodproblemówformułowanychnagrunciepraktykipsychologicznej,
niemówiącjużoszerokorozumianejantropologiifilozoficznejitakdalej,przy
jednoczesnymotwarciunaparadygmatnaukoprocesachelementarnych.Można
teżzauważyćuporczywątendencjędoreifikacjiświadomości.Prowadzitodo
przypisywaniajejwstępnieodrębnegostatusuwsensieontycznym(dusza,de-
mon,littlemanetcetera),anastępniesprowadzeniatakrozumianejświadomo-
ścidoabsurdu.Walkazdualizmemrobiwrażeniepewnegorodzajunatręctwa
ocharakterzeideologicznym,szczególnie,kiedyjesttoczonazpoglądami,które
niezawierajążadnychontycznychzałożeńdualistycznych.Sątowyraźneprze-
jawyobciążeniatradycjąkartezjańskiegoprzeciwstawienia„rzeczyrozciągłej”
i„rzeczymyślącej”,wywierającegociąglewielkiwpływnapsychologów.Na-
