Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oblężenie:metaforaidiagnoza
15
rowroku1960.Jegotrybrozumowaniaprzekraczamiędzywojen-
nydyskurskatastroficzny,któregoautorzy,zortegąyGassetemna
czele,przestrzegaliprzedspołeczeństwemmasowym.Napoczątku
Masyiwładzymożemyprzeczytać:
Człowiekniczegonieobawiasiębardziejniżdotknięciaprzez
cośnieznanego.Chcewidzieć,cogodotyka,chcetorozpoznać
alboprzynajmniejzaklasyfikować.Jakmożeunikadotknięcia
przezcośobcego.[ś]
Wszystkiezapory,któreludziewznosząwokółsiebie,po-
dyktowanesąowymlękiem16.
Jednaktonieobwarowaniesięzapewnipoczuciebezpieczeństwa,
ale—zostanieskładnikiemmasy:
Tylkowmasieczłowiekwyzwalasięodlękuprzeddotknię-
ciem.Jesttojedynasytuacja,wktórejlękówprzekształcasię
wswojeprzeciwieństwo.Potrzebnajestdotegomasagęsta,
gdzieciałonapieranaciało,gęstarównieżwsensieduchowym,
gdyniezważasięjużnato,ktonanasnapiera.Gdyczłowiek
razzaufałmasie,nieobawiasięjużdotknięćinnych17.
Czyabyjesttoreceptauniwersalna?
flStadny”modelfunkcjonowaniabezwątpienianależydodość
skutecznychsposobówbronieniasięprzedniebezpieczeństwem.
Przedwojennikatastrofiścipotrafiliwnimjednakdostrzecwiele
wad.Brakindywidualnegopoczuciaodpowiedzialnościiwysiłku
przewidywaniakonsekwencjizaliczałysiędoważniejszychznich.
Precyzyjnieanalizowałskutkipodobnejorganizacjispołeczeństwa
JerzyStempowski,któregomyśliprzywołujeAleksandraDębska-
-Kossakowska.W1935rokuStempowskizanotował:
Watmosferzeprzebudowypowstały,jeszczewokresiewielkiej
wojny,hierarchiewartościwłaściweoblężonemumiastu,gdzie
16E.Canetti:Masaiwładza.Warszawa1996,s.15.
17Ibidem,s.16.
