Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrystynaRadziszewska
„Groza,zktórąnieuporasiętwórczadłońpoety”
Twórczośćliterackawłódzkimgetcie
ŁódźbyławokresiemiędzywojennymdrugimpoWarszawieośrodkiem
kulturyżydowskiej.Jejrozwójzostałbrutalnieprzerwanywewrześniu1939r.
Artyści,którzyznaleźlisięwgetcie,próbowalikontynuowaćswądziałalność
teatralną,malarską,literacką.Mimoniekorzystnychwarunków,brakuprzyborów
dopisania,papieru,rozwijałasięwgetcienepidemiapisania”.Autorkatego
określeniaChawaRosenfarbzauważyła,żenkażdy,ktobyłwstanieutrzymać
wdłonipióro,pisałżebyzachowaćmorale,pozostawićślad,daćświadectwo
przeżytegokataklizmu.Włódzkimgetcieroiłosięodpisarzy,poetów,
felietonistów,autorówdzienników”1.BadaczliteraturyHolocaustuJacekLeociak
podkreśla,żedeklarowaneprzezautorówmotywacjepisaniazakorzenione
sązarównowtradycjiżydowskiej,jakiwformulehumanizmuwypracowanej
wkręgukulturyśródziemnomorskiej2.ZarównoTora,jakiTalmudnakazują
świadczyćoniegodziwości.AutorzysięgającypopiórowczasieZagłady
podporządkowująsiętejbiblijno-talmudycznejtradycji.Dającświadectwonie
tylkostwierdzajązaistniałefakty,aleprzekazująprawdęonichtym,którzyjejnie
znają.DawanieświadectwastajesięwedługLeociakanswoistymaktemnauczania,
usankcjonowanymBoskimnakazem”3.Humanistycznatradycjaprzeciwstawia
natomiastbiologicznemuprzemijaniutrwanietekstu,afizycznemuoddaleniu
duchowąbliskośćautoraiczytelnika4.Dziennikówwłódzkimgetciepowstało
wiele.Pisalijemężczyźni,kobietyidzieci,ludziewróżnymwieku,oróżnym
poziomiewykształcenia.Pisaliwwielujęzykach:polskim,jidysz,niemieckim,
czeskim.Dlawiększościznichbyłtopierwszyichtekst.Notatkizapisywane
byływstarychzeszytachszkolnych,międzylinijkamiwypracowań,napapierze
pakowym,naodwrocieksiągrachunkowych,anawetnamarginesieksiążki.
Dlaautorów,którzypodjęlidecyzjęopisaniu,zapisywanekartkipapierumiały
1Ch.Rosenfarb,SimchaBunemSzajewicz,nDigoldenekejt”1991,nr131,s.17,tłumaczenie
zjidyszM.Zaremba.
2J.Leociak,TekstwobecZagłady.(Orelacjachzgettawarszawskiego),Wrocław1997,s.11.
3Tamże,s.120.
4Tamże.
