Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XIV
Antologiatekstówzgettałódzkiego
ogromneznaczenie.Częstojednakwyrażaliwątpliwość,czysłowabędąwstanie
oddaćrzeczywistość,grozęiniepowtarzalnośćgetta.AbramIcchakŁaskiwątpił
wswezdolnościprzelanianapapiergrozygetta,znalezieniaodpowiednichsłów:
NawetgdybymukradłHomerowi,Szekspirowi,GoethemuiDantemuichmuzy,
czybyłbymwstanieopisać,jakcierpimy,coczujemy,czegodoświadczamywży-
ciu?Czytojestwogólewmocyczłowieka?[…]Skądwziąćsłowa,rzeczowniki,
przymiotniki,którebyłybywstanieoddaćchoćbywnikłysposóbto,comyprze-
chodzimy?Naszepisaniemożetylkozasygnalizować,alewżadnymwypadkunie
opisaćwszystkiegoioddaćwiernieobrazunaszegożycia5.
PodobnewątpliwościmiałtakżedeportowanyzPragiOskarSinger.Autor
pyta:
Czykiedyśktośzpotomnychbędziemógłpowiedzieć,jaktutajżyliśmyiumiera-
liśmy?Rzeczywiściejesttakagroza,zktórąnieuporasiętwórczadłońpoety.Nie
wiem,czytutajwśródżyjącychjestjakiśpoeta,którymożesprostaćtemuzadaniu.
Ajeślitak,toczyonprzeżyje?6
Autortychsłówniestetynieprzeżyłwojny.Ocalałtylkojegotekst.Józef
Zelkowiczopisującnszperę”wewrześniu1942r.,kiedyodbieranorodzicom
dzieciiwysyłanojenaśmierć,takżewątpiłwfizycznemożliwościopisaniatakiej
grozy.Autorzadajedramatyczne,zdawałobysięretoryczne,pytanie:nKtomiałby
siłę,byopisać,byodmalowaćtenstraszny,dzikibiegobumarłychiodrętwiałych
ludzi?”,naktórejednakzarazsamsobieodpowiada:nNiktbyjejniemiał”7.Mimo
brakutejsiły,świadomywagiwydarzeńiodpowiedzialności,jakaspoczywana
ichświadkuwzywasamsiebiedoodwagi,ajednocześnieopanowaniaemocji,
powściągliwościiskrupulatnościwopisywaniutychstrasznychdni:
Człowieku,wyjdźnaulicę,przypatrzsię,napełnijnozdrzabezwiednątrwogąnie-
mowlątskazanychnarzeź.Bądźsilny,niepłacz!Bądźsilny,niechniezadrżytwe
serce,takbyśmógłjasnoilogicznieopisaćchoćnajdrobniejszącząstkętego,cosię
wydarzyłowgetciewpierwszychdniachwrześniaroku1942!8
Opróczwymienionychjużpowodówskłaniającychautorówdosporządzania
notatek,przyświecałyimjeszczeinnecele.Wielezzapiskówdeportowanego
zPragipisarzaidziennikarzaOskaraRosenfeldamacharakternpromemoria”,
awięclapidarnychnotatek,któreautorchciałdokładnieopracowaćdopiero
wprzyszłości.Planowałm.in.szkicnatematkulturygettałódzkiego.Wkażdym
zzapisanychzeszytówzaznaczyłichprzeznaczenie,np.nPrzypomnieniena
5Por.zapisydziennikawniniejszymtomie.
6O.Singer,nPrzemierzającszybkimkrokiemgetto…”.Reportażeiesejezgettałódzkiego,red.
J.Baranowski,K.Radziszewska,K.Woźniak,tłum.K.Radziszewska,Łódź2002,s.44.
7J.Zelkowicz,Notatkizgettałódzkiego1941–1944,red.M.Trębacziin.Łódź2016,s.172.
8Tamże,s.143.
