Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Etatyzmjakosposóboddziaływaniapaństwanażyciegospodarczezawszewzbu-
dzałzainteresowanieekonomistówiwywoływałwśródnichkontrowersje.Począt-
kowooddziaływanietowiązałosięzbezpośrednim,wpostacipowstaniairozwoju
administracjiisektorapublicznego,orazpośrednim,zapomocąróżnorodnychdanin
czypodatków,istnieniempaństwawżyciuspołeczno-gospodarczymidotyczyłona-
wetbardzoodległychhistoryczniestarożytnychczyśredniowiecznychpaństwiich
gospodarek1.Późniejpojawiłysięnoweinstrumentytakiejobecnościprzybierające
formęcełiinnychopłathandlowych,sprzedażyróżnychprzywilejów,jakprawo
biciapieniądzaczybezpośredniemonopolepaństwowe.Byłyonetraktowanejako
kolejneźródładochodówbudżetukrólewskiego(państwa),stanowiłytakżejeden
zwymiarówpierwotnejakumulacjikapitałuprzedstawionegoprzezAdamaSmitha
wnBogactwienarodów”(1776rok),anastępniepierwszejrewolucjiprzemysłowej2.
Tam,gdzieograniczonotegotypuudziałpaństwawżyciugospodarczym,jak
naprzykładwPolscewXVIIiXVIIIstuleciu,nienastąpiływpełniprzekształce-
niakapitalistyczne,rewolucjaprzemysłowaczypowszechnewykorzystaniemaszyn
ifabryk.RzeczpospolitapodkoniecXVIIIwiekustraciłaniepodległośćiterytorial-
integralność,coniesprzyjałopowstaniuwXIXwiekujednolitejprzestrzenispo-
łeczno-gospodarczejigłębszymprzemianom,tymbardziejżeopórpolskiejszlachty
iposiadaczyziemskichprzeddokonywaniemjakichkolwiekreformprorozwojo-
wychbyłsilny.WefekciewPolsceniedoszłodopełnejpierwotnejakumulacjika-
pitałuirewolucjiprzemysłowejzewszystkimitegokonsekwencjami.Wrezultacie
mieliśmywPolscedoczynieniazwłaszczaz:
ybrakiemodpowiedniegoprorozwojowegozasobukapitałufinansowegoirze-
czowego,
yniedostatkiemuwolnionejzewsisiłyroboczej,
ybrakiempożądanychprzemiantechnicznychizastojemintelektualnym,
yniewykształceniemsięklasyburżuazji,szczególniepochodzącejzmieszczań-
stwaikupiectwa,
1Patrzszerzej:F.Grapperhaus,2000,OpowieścipodatkoweDrugiegoMillenium,DomOrgani-
zatora,Toruń.
2Patrz:S.Czaja,2002,Historiagospodarkiigospodarowania,WydawnictwoI-BIS,Wrocław.