Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Częśćpierwsza.Komentarz
Analizująctwórczośćrealistówfrancuskich,Gnatowskiniejednokrotnie
chwaliichwarsztatpisarskiitalent(awięccośzesłanegoprzezBoga),podkre-
ślającjednocześnie,żeużywajągowzłychcelach.Tocharakterystycznestanowi-
skozaobserwujemywewszystkichpóźniejszychtekstachprałata.Wprzypadku
krytykirealizmustarasięonzawszeoddaćsprawiedliwośćestetycznejwarstwie
dzieła,potępiającjedyniejegowartośćetyczną.Namawiajednocześniegorąco
polskichtwórców,takichjaknp.Konopnicka,abywróciliwustronęświatła”37.
Wkolejnymtekściept.Listyoliteraturzeisztuce,drukowanymwuKurierze
Poznańskim”w1879r.,Gnatowskidokonujekrótkiegoprzeglądurenowacji,ja-
kiezrealizowanowostatnichlatachwPolsce38.Wymieniatutajm.in.ZamekKró-
lewskinaWaweluorazkryptykrólów,któresiętamznajdują.Właściwietekstten
interesujenasotyle,oileautorprezentujewnimszczątkowoiwzarysieswoje
poglądynaliteraturęisztukęorazichrolęwhistoriiludzkości:
Jednązniezaprzeczalnieujemnychcechnaszegowiekujestjegotendencjadorozdziela-
niaispecjalizowaniapojedynczychgałęziwiedzyludzkiej,zzupełnymnierazpominię-
ciemłączącychjepomiędzysobąwęzłóworazichcałości.[ł]Tenrozdziałioddalenie
sięodsiebiepokrewnychgałęziwiedzyuderzanasszczególniejwstosunkuliteraturydo
sztuki.Uważaneobecniejakocałkiemodrębneobjawyintelektualnegoiestetycznego
rozwojuczłowieka,sąoneprzecieznaturyswejtakściślezsobązwiązane,żeniepodob-
naprawieodłączyćichodsiebie39.
Toholistycznespojrzenienasztukę,szukaniekorespondencjimiędzylite-
raturą,malarstwem,anawetarchitekturą,jestwspółczesnemuodbiorcy(oraz
krytykowi)szczególniebliskie.Odbicieprezentowanychtupoglądówznaleźć
możemywsamejbiografiiGnatowskiego-zjednejstronybeletrystyipublicysty,
izjawisk-ludzieiwypadki,wszystkojestwyjątkoweiprzypadkowe.[ł]powieści
p.Orzeszkowej,jakodziełasztukipozostawiająceposobieniesmakirozstrójduchowy,
podwzględemetycznymfałszyweiniezdrowe,wprzeprowadzeniucharakterówiob-
raziespołeczeństwajednostronne-stanowiąwliteraturzenaszejobjawujemnyiszko-
dliwy[ł]”(J.Łada[J.Gnatowski],Przeglądartystycznyiliteracki,uNiwa”1882,t.21,
nr179,s.899-913).
37Np.podsumowującstudiumoKonopnickiejsłowami:uIsmutnosięrobimy-
śląc,żetenduchbiały,któremuBógpołożyłnaczoleznakswoichwybranych,wolałstać
siękometąbłędną,latającąbezcelniewśródchłodnychipustychprzestworów,niżjedną
zgwiazdzłotych,okrążającychsłońce”
.Por.J.Gnatowski,Jedenzprądów…,s.387.
38TematykęrenowacjiGnatowskiporuszatakżewartykulept.OdnowienianaWa-
weludrukowanymw1880r.wuKroniceRodzinnej”(uKronikaRodzinna”1880,nr11,
s.335-340),atakżewsłowiepośmiertnymdotyczącymPawłaPopiela,gdzieskładawy-
razyuznaniawielkiemurenowatorowikrakowskichzabytków.Por.J.Gnatowski,Paweł
Popiel.Sylwetkapośmiertna,Kraków1892.
39[J.Gnatowski],Listyoliteraturzeisztuce,Poznań1879,s.3-4.
