Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
25
Architekturaiokupacja
dwomanazwamijednostekadministracjipolegałanatym,żemianem
ReichsgauokreślonoterenyprzyłączonedoRzeszypo1938roku15.Taki
statusotrzymałynaprzykładpolskieziemiewcielonewramachokręgów
RzeszyKrajWarty(ReichsgauWartheland,formaskrócona:Warthegau,
początkowo:GauPosen)orazGdańsk-PrusyZachodnie(ReichsgauDanzig-
-Westpreußen,początkowo:GauWestpreußen),jakrównieżKrajSudetów
(ReichsgauSudetenland).WewszystkichprzypadkachsłowoUokręg”,
wrazzterytorialnymidookreśleniami,podanezostałowpolskiejwersji
językowej.Zasadajednościpaństwaipartiiwtzw.reichsgauachbyła
tworzonaodpodstaw.Byłaonaszczególniesilna,gdyżmiejscoweinsty-
tucjeprzedwojenneuległycałkowitejlikwidacji.Wtensposóbotwierała
siędrogadonieograniczonejwładzyówczesnychgauleiterów,którzy
natychterenachniemusieliorganizowaćfunkcjonującychrównolegle
władzokręgowych.
NaczelekażdegookręgustałnamiestnikRzeszy(Reichsstatthalter),
którysprawowałwładzęjakopełnomocnikRzeszyimiałpełnąkontrolę
nadjegozarządzaniem.Wwiększościprzypadkówtakąrolęprzejmował
aktualnygauleiter,jakoosobastojącanaczeleadministracjipartyjnej16.
Wartozauważyćnamarginesie,żenazwategostanowiskaużytazostała
wpolskimtłumaczeniuksiążkiwwersjioryginalej,zgodnieztradycją
przyjętąwpolskiejliteraturzefachowej.Oryginalnyzapiszachowałsię
takżewprzypadkutzw.gauforum-reprezentacyjnejprzestrzeniplacu
zbudynkamipublicznymi,któreprojektowanodlanajważniejszychmiast
Rzeszy.Wyjątkowymprzypadkiemjednostkiadministracyjnejposiadającej
15Mianoreichsgauówopróczterenówpolskichotrzymałyposzczególnejednostkiadministra-
cyjneAustriiorazczęśćziemCzechosłowacji(ReichsgauSudetenland).Słowozakorzenionejest
wniemieckiejhistorii;wlatach1871-1918podobnemiano(Reichsland)otrzymałyterenyAlzacji
iLotaryngii,którepowojniefrancusko-pruskiejzostaływłączonedocesarstwaniemieckiegojako
ReichslandElsaß-Lothringen.
16Krótkiebiografiewszystkichgauleiterówznaleźćmożna[w:]MichaelD.Miller,AndreasSchulz,
Gauleiter.TheRegionalLeadersoftheNaziPartyandtheirDeputies,1925-1945,2tomy,SanJose
2012-2017;por.także:JeremyNoakes,ViceroysoftheThirdReich?Gauleiters1925-45,[w:]Working
towardstheFührer,red.AnthonyMcElligott,TimKirk,Manchester2003,s.118-152.
