Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Wstronęsztuki…
nasistowskiejpostawyIwaszkiewicza.Źródłatejpostawysąwielorakie.
BędątowewczesnejtwórczościwpływyWilde’a,parnasistówfrancu-
skichiangielskich—TeofilaGautierczyWalteraPatera,azaichpo-
średnictwemWinckelmannowskiepojmowanieklasycyzmu,schyłko-
wapoezjamłodopolska,jakąreprezentowałDMuseion”,czytwórczość
LeopoldaStańa.Pamiętaćrównieżnależyowpływiedziałającychod
1912rokuakmeistów,zktórychtwórczościąmłodypisarzzetknąłsię
wKijowie,iopowszechnienarastającejfaliklasycyzacjikultury.
JednakżerecepcjaantykuczęstoniejestwutworachIwaszkiewicza
prostaibezpośrednia.MariaJędrychowskawswejanaliziewczesnej
twórczościpisarzazwracauwagęnapastiszowycharakterwieluna-
wiązańdoantykuwjegoprozatorstwieiliryce.Takjestwprzypadku
Demeter.FiguraDemeterjestwswejbezpośredniej,pierwotnejwar-
stwiezaczerpniętazantyku,jednakodnajdujemytu,zdaniemJędry-
chowskiej,śladyipostaciWyspiańskiegozNocylistopadowej,imistyki
średniowiecza40.
Antynomicznywstosunkudoapollińskiegodionizyjskiaspektkla-
sycznościIwaszkiewiczapojawiłsięnietylkopodwpływemlektury
Nietzschego.Dionizyjskimitrozumianymożebyćwieloznacznie.Wy-
rażaonzjednejstronyrecepcjęantyku,zdrugiejwswejżywiołowości
inieokiełznaniubyłsprzeniewierzeniemsięklasycznemu,apollińskie-
muładowi,stanowiącemuwszakżekwintesencjęklasyczności.Wiele
łączygorównieżztradycjąpogańską,wręczsłowiańską.Niebagatelny
wpływmogłamiećtakżebizantynizującaatmosferaKijowa,aleprzede
wszystkimsensualizmsamegopisarza,przejawiającysięnakażdym
etapiejegotwórczości.Dionizyjskośćwczesnegoetaputwórczościma
równieżlekkoorientalizującezabarwienie.NajpełniejwyraziłtoIwasz-
kiewiczwGodachjesiennych,wopisieucztynacześćDemeter.Ukra-
ina,ziemiaobfitości,jawisięjakoantycznaziemiaDionizosa.Sensu-
alizmizmysłowośćprzenikająsiętuzorientalnąabundancją.Wszystko
spowitejestpogańskąipierwotnąmistyką,naktórączłowiekniema
wpływu,możejejjedynieulec.Apollińskadoskonałośćprzekształcona
zostajewdionizyjskipierwotnyżywioł.Ładiwyrafinowanie—wnad-
miarizmysłowość.
40M.Jędrychowska:Wczesnaproza…
