Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sztuka
zDionizosem—pogodzeniepasjiżyciaiśmierci,biologizmuimisty-
cyzmu,kulturyinatury52.Możnauznać,stosującliterackąmetaforę,że
DionizoswyzwoliłIwaszkiewiczaspodwładzyparnasizmu.Świadczyć
możeotymchoćbyliterackipseudonimpisarza—Eleuter53.
Omówionyturozleglewątekdionizyjskiwtwórczościpisarzaijego
zmaganiazżywiołemapollińskimniemogąjednakprzesłonićjejzasad-
niczegocharakteru.Iwaszkiewicz,zeswymzamiłowaniemdoantyku,
poczuciemciągłościkultury,sposobempostrzeganiaświatapozostanie
klasykiem.Itakzapiszesięwpanteoniekulturypolskiej.
43
Schopenhauer—estetycznybytnirwaniczny
WewszystkichniemalutworachIwaszkiewiczaśmierćjestistotnym
doświadczeniemegzystencjalnym,któredotyczyczłowiekawjegofi-
zycznymiduchowymwymiarze.JednaktoposTanatosazmieniaswój
charakternaprzestrzenirozwojutwórczościpisarza.Wmłodzieńczej
twórczościśmierćstanowiwybawienieodudrękiżycia.Pojmowanajest
wkategoriachSchopenhauerowskiegonirwanizmu.Schopenhauerza
podstawęswejmetafizykiprzyjąłwolę—działającyślepopopęd,przy-
noszącyczłowiekowizawódiból,gdyżnigdyniemożebyćzaspokojony.
Stantenpowoduje,żeżycieludzkiejestpasmemcierpieńiniepowo-
dzeń.Antidotumnatostanowiłabądźetyka(wyzbyciesiępożądańlub
wzbudzeniewsobiewspółczuciadlainnych),bądźsztuka(uprawianie
jejalbokontemplowaniejejwytworów).Azatemsztukaipięknobyły
rodzajemkontemplacyjnejterapii,wczasiektórejdochodziłodoza-
52WedługbadaczytwórczościIwaszkiewicza,dionizyjskośćczyniłagojednym
znajbardziejekspresjonistycznychpisarzypolskichwlatach1918—1920(J.Stur:
Zrozmyślańczłowiekanaprzełomie.W:Naprzełomie.Onowejistarejpoezji.Lwów
1921,s.149).WedługE.Łochowej,Iwaszkiewiczwideidionizyjskiejłączyłprogram
zarównoekspresjonistycznegoDZdroju”,jakiSkamandra.E.Łoch:Strukturyprze-
strzennewprozieJarosławaIwaszkiewicza.W:OtwórczościJarosławaIwaszkiewi-
cza…,s.169—178.
53Ibidem,s.168.
