Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
6.Przestrzeńiopiniapubliczna
ChoćwwiekuXVIIInieistniejejeszczeopiniapubliczna,wdzi-
siejszymrozumieniutegosformułowania,istniejezdanieludu,którego
formy,przedmiotifunkcjeewoluująwramachmonarchii,jednocześ-
niepowołującejjedożyciaiodrzucającejje11.
Fargesłuszniepodkreślawagę,jakąprzywiązujesiędozdanialudu,
gdyżtowłaśniedziękiniemuijegoniewyczerpanymzdolnościomdo
rozprzestrzenianiainformacjiiplotekwiadomościdocierałydowszyst-
kichzakątkówkrajuizagranicy.Wmiaręupływuczasuopinialudowa
opanowujekolejneprzestrzenie,któresięprzedniądotejporywzbra-
niały–ulicę,prasęidwór.Jejimmanentnącechąjestrównieżto,że
niktniejestwstaniejejkontrolować,choćniektórymudawałosięnią
manipulować12.
MyślHabermasaznalazłarównieżswojeodbiciewksiążcept.Les
originesculturellesdelarévolutionfrançaise,autorstwaRogeraChertiera.
Wdzieletymautorukazuje,przyjmującteorieNiemcanatemathisto-
riirozwojuprzestrzenipublicznej,wjakisposóbowezmianywspołe-
czeństwiefrancuskimepokioświeceniabezpośrednioprzyczyniłysiędo
wybuchurewolucjiorazjakiepiętnoodcisnęłynaniejsamej.Aleion
zwracauwagę,podobniejakFarge,nakoniecznośćodróżnieniaopinii
publicznejodopiniiludowej–wywodząsięonezinnychwarstwspo-
łecznychinienależyichzesobąmylić:
Opiniapublicznajakoniezależnawładza,najwyższyarbiter,za-
sadzasiękoniecznienastabilności,jednościirozumie.Uniwersalność
jejsądóworazograniczającaniepodważalnośćjejnakazówwynikają
zowejniezmiennejstałościniezagrożonejżadnymwyłomem.Jestwięc
onaprzeciwieństwemopiniiludowej–różnorodnej,chwiejnej,pełnej
przesądówigwałtowności13.
Azatem,reasumując,podpojęciemprzestrzenipublicznej(niero-
zerwalniezwiązanejzopiniąpubliczną,którajestzarazemjejnarzę-
dziemiwyrazem)należyrozumiećnietylkosamjejwymiarfizycz-
ny,aleteżintelektualnyaspektopiniotwórczy.Zpunktuwidzenia
11Tamże,s.17.Wyróżnieniemoje–T.W
.
12Por.tamże,s.23.
13
R.Chartier,Lesoriginesculturellesdelarévolutionfrançaise,Seuil,Paryż1990,s.47-48.
