Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp.Niezamilkłemuzy
21
podejmowanowcałejEuropieizaAtlantykiem.Ichsytuacjabyłajednak
wpewnymsensieszczególna.Wojnawybuchławmomencie,kiedyrosyjska
filozofiaprzeżywałaburzliwyokresrozkwitu,obfitującywwieleistotnych
zjawisk,ideiipostaci.Torzeczywiściebyłjej"srebrnywiek”i,byćmoże,nie
przeżywałaonażadnegoinnegoznaczącegoiintegralnegokulturowo"wie-
ku”17.Wojnaniepowstrzymałategorozkwitu,choćzmodyfikowałakierun-
kibadawczeiobszaryzainteresowań.Niebyłatojednakzmianarewolucyj-
na,leczraczejpowrótdotradycyjnychtematówXIX-wiecznejmyślirosyj-
skiej.Jejoryginalność,jakpowszechniewiadomo,polegałanaścisłym
zespoleniufilozofii,myślispołeczno-politycznej,literaturypięknejzprag-
nieniembezpośredniegooddziaływanianaotaczającąrzeczywistość.Stąd
dominacjahistoriozofii,filozofiispołecznejiwątkówantropologicznych
wrosyjskiejfilozofii,traktowanejnietylejakodyscyplinaakademicka,ile
jakowyrazmyślizaangażowanejwprzekształcanieświata.Wojna,cooczy-
wiste,skłoniłafilozofówdointensywnegonamysłunadsensemrozgrywają-
cychsięwydarzeńiichmożliwymikonsekwencjamidlaRosji,Europy
icałegoglobu.Nawetudbającychoczystośćfilozoficznegoetosuneokanty-
stównapierwszyplanwysunęłysięzagadnieniazwiązanezhistoriozofią,
filozofiąspołecznąiposzukiwaniamireligijnymi,któremiałyumożliwić
zrozumienieiwyjaśnieniedokonującychsięprocesów.Najbardziejwy-
mownymtegoprzykłademjestosobaFiodoraStiepuna(1884-1965),który
podwpływemwojnyodkrył"filozofiężywąirzeczywistą”,"filozofięinte-
gralnegoducha”:
Ten,wswojejreligijnejgłębirosyjskitemat,pochłonąłmniedużopóźniej
-dopieronawojnie.Niepowiem,żebyniemieckiearmatyrozbiływemnieba-
stionyfilozofiikrytycznej;onepoprostuskierowałyduszękuinnym,bardziej
istotnymproblemom18.
Stiepunjestpostaciąszczególnązjeszczejednegowzględu.Tonietylko
przykładneookcydentalistyikantysty"nawróconego”podwpływemwojny
na"rosyjskość”ichrześcijaństwo,aleprzedewszystkimjedenzniewielu
rosyjskichfilozofów,któryzdobyłdoświadczenieżołnierzafrontowego.Był
chorążym,potemporucznikiem12.SyberyjskiejBrygadyArtylerii,walczą-
cymdokońca1916rokunapierwszejliniifrontu(wartoteżdodać,żeod
października1914doczerwca1915rokubrygadaStiepunatoczyłaboje
wGalicjiZachodniej,m.in.wokolicachDukliiNowegoŻmigrodu).Znał
wojnęzbliska,dlategobędęczęstopowracałdojegoprzemyśleńiwspo-
mnień,którestanowiąznakomityukładodniesieniadopoglądówiwizji
neosłowianofilów.
Zagadnieniewojnyjakozjawiskadziejowegoispołecznegooniebywa-
łymrozmachuorazogromnymznaczeniuwsposóbnaturalnyprzykuwało
17Zob.W.Weidlé,Filozofiarosyjskairosyjski“srebrnywiek”,przeł.W.Krzemień,"Aletheia”
1988,nr2-3,s.136.
18F.Stiepun,Bywszejeiniesbywszejesia,Sankt-Pietierburg2000,s.116-117.
