Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
OCZYSZCZENIEPRZEZBURZĘ.WŁODZIMIERZERNIMOSKIEWSCY…
sięjawićjako"zaledwie”pierwsza,jakomglistazapowiedźtego,comiało
sięstaćzEuropąiświatemćwierćwiekupóźniej.Tymczasembardziejwłaś-
ciwawydajesięperspektywaodwrotna,wktórejdrugawojnaświatowa
ukazujesięjakologiczna,oczekiwanainiemalnieuchronnakontynuacja,
konsekwencjaczywprostrozstrzygnięciekonfliktowychzjawiskiprocesów
zainicjowanychwogniupierwszejwojny.Nawetpotwornościikrwawy
terrornaniesłychanąskalęczyteżużyciebronimasowejzagładymogłysię
wydawaćkonsekwentnymrozwinięciemzjawiskwcześniejszych,wynikają-
cymztechnologicznychisocjotechnicznychusprawnieńzapoczątkowanych
przezpierwszykonfliktświatowy5.Zapewneteżdlategodrugawojnaświa-
towawywołaławyraźniesłabszyintelektualno-duchowyoddźwiękniżjej
poprzedniczkainiewzbudzałataksilnychnastrojówkatastroficznych
iapokaliptycznych,jakiewcześniejwyrażałysięchociażbywpowszechnym
przeświadczeniu,żewsierpniu1914rokukończysię"pięknywiekXIX”,
odchodziwprzeszłośćstaryświatwrazzcałąepoką,anarodzisięświat
nieznanyiinnypodniemalkażdymwzględem.Tymbardziejjestzastana-
wiające(dotegowątkupowrócęwZakończeniu),żewielkiewydarzenie
historyczne,którespowodowałodogłębnąprzemianęrzeczywistościspo-
łecznejwznacznejczęściświataiktórebezwielkiejprzesadymożnaokreślić
jakonarodzinynowoczesności,zostałowwielukrajachniemaldoszczętnie
wypartezpamięci.Jestemprzekonany,żejednymzesposobówprzywraca-
niatejpamięcisątakżebadaniazzakresuhistoriiintelektualnej,tymbardziej,
żebodajżadnezwydarzeńhistorycznych(zwyjątkiemrewolucjifrancuskiej)
niespowodowałotakznaczącegofermentuintelektualnegoinieprzyczyniło
siędopowstaniatyludziełopierwszorzędnymczęstoznaczeniu.
Wojnęprzeżywanowrozmaitychmiejscachiwrozmaitysposób,jej
doświadczeniewielorakoobiektywizowałosięwdziełachludzkiejmyśli
itwórczościartystycznej,sądzęjednak,żeistniałwcałejtejróżnorodności
pewienwątekwspólny,abyćmożefundamentalny.Spróbujęgowydobyć
zrozważańrosyjskichfilozofówreligijnych,wnadziei,żeichpoglądy
iwahaniamogąbyćpouczającąilustracjąprzeżyćiprzemyśleńludzipo-
stawionychwobliczudziejowejkatastrofyoniespotykanejdotądskali.
Katastrofyrozumianejjednak,oczymnienależyzapominać,nietylkojako
zagłada,aletakżejakoodrodzenieioczyszczenie,zktórymiwiązanoczę-
stowielkienadzieje.Najlepszątegoilustracjąmogąbyćoczekiwaniaspo-
łeczeństwapolskiegoupatrującegowwojniepowszechnejszansynaodzy-
skanieniepodległości.
5ZpewnościązagładaŻydóweuropejskichmożebyćtraktowanajakowydarzenie,które
rozbudziłonoweposzukiwaniaintelektualne,zajmującważnemiejscetakżewXX-wiecznej
filozofii.Jednak,popierwsze,byłotozainteresowaniepostfactum,takjakodkryciecałejgrozy
Shoah,podczasgdywzmożonarefleksjafilozoficznatowarzyszyłaWielkiejWojnieodchwilijej
wybuchu.Podrugie,przycałymbezprecedensowymcharakterzeHolocaustu,jegoponurązapo-
wiedźmożnaodnaleźćwrzeziTurkównaOrmianachwczasiepierwszejwojnyświatowej.
