Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Odiusvendendidoemancipatio
znaczenia,takabystrukturaspołecznaipolitycznacivitasmogłatrwać
wniezmienionymkształcie.Drugiaspektznaczeniaterminufamilia
odnosiłsiędomajątku19,któryzapewniałmaterialneśrodkiprzetrwania
iwyznaczałfamiliamiejscewhierarchiispołecznej.Obateaspektyspa-
jałapotestassprawowanaprzezzwierzchnikarodziny.Przynależnośćdo
familiaipodleganiewładztwujejzwierzchnika(potestas)byływokresie
archaicznymrównoznaczne.Konsekwencjątegofaktubyłbrakzdolno-
ścimajątkowejosóbpodlegającychwładzyzwierzchnikarodziny.Nie
mogłyonenabywaćidysponowaćmajątkiemnawłasnyrachunek.Ich
działaniaprawne,zmierzającedonabyciaprawmajątkowych,prowadziły
doprzysporzeńwmajątkufamilia,stanowiącymjednąmasęmajątkową.
WodróżnieniuodGrecji-wRzymienieistniałamożliwośćdzielenia
majątkumiędzydorosłychsynówjeszczezażyciazwierzchnika.Dopiero
wrazześmierciąpaterfamiliasujawniałsiępodstawowydlaprzetrwania
ikontynuacjirzymskiejfamiliamechanizmsukcesji.
Podstawowąfunkcjązstępnychpodlegającychpotestaszwierzchnika
byłowstąpieniewrolęzwierzchnikafamilia,czylisukcesjainiusdefuncti,
którytofenomenpóźniejprzekształciłsięwdziedziczenie(hereditas).
Wchwiliśmiercizwierzchnikazcałąostrościąujawniałsiędwoistycha-
rakterfamilia.Synowieorazcizstępnidrugiegoidalszychstopni,którzy
niewchodzilipodwładzęswojegorodzica,uzyskiwalistatuspatresfami-
liarumistawalisięsamizwierzchnikami20swoichfamiliae.Ichewentualni
P.VOCI,DirittoereditarioromanoI…,op.cit.,s.41-44.Oadopcjijakoprawnym
sposobiezabezpieczeniakontynuacjirodzinywspołeczeństwachantycznychJ.GAU-
DEMET,Formesetfonctionsdel’adoptiondanslemondeantique,w:Orlandis70.
Estudiosdederechoprivatoypenalromano,feudalyburgues.Barcelona1988,
s.27-32;M.HORVATH,Lesaspectssociauxdel’adrogationetdel’adoptionáRome,
w:StudiinonorediG.Grosso,VI,Torino1974,s.47-53;J.GAUDEMET,Socjologiczne
aspektyrzymskiejrodziny,CPH27/1975,z.2,s.51;M.KURYŁOWICZ,Die[adoptio’im
klassischenrömischenRecht,Warszawa1981,s.14-17;idem,Kontynuacjarodziny
wpaństwieiprawierzymskimokresurepubliki,w:Divinaethumana.Księgajubi-
leuszowaks.H.Misztala,Lublin2001,s.125-133;R.JAWORSKA-STANKIEWICZ,Fami-
liarzymska-„miniaturowepaństwowpaństwie”,w:Podstawymaterialnepaństwa,
Szczecin2006,s.353-361.
19Zob.G.DIÒSDI,OwnershipinAncienandPreclassicalRomanLaw…,op.cit.,
s.23-29.
20Ulp.D.50.16.195.2:n[…]etcumpaterfamiliasmoritur,quotquotcapitaeisubi-
ectafuerit,singulasfamiliasincipiunthabere”.
