Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Odiusvendendidoemancipatio
zbytnimrozproszeniemmajątkuiosłabieniempozycjirodziny,czyteż
raczejzmagałasięzwidmembrakulegitymowanegonastępcy.Wświetle
nowszychbadańdemograficznychispołecznych26raczejtadrugahipoteza
jestbliższaprawdy.Częściejpaterfamiliasstawałwobecproblemubraku
odpowiedniegonastępcy-męskiegopotomkawwiekudojrzałym.Dlatego
pontyfikowie,apóźniejprawnicyposzukiwalikonstrukcjiprawnych,które
poszerzyłybymożliwośćsukcesjiiwtensposóbzapewniłybykontynuację
familia,wpierwszejkolejnościwobrębierodziny,stąddopuszczeniedo
dziedziczeniapostumi,atakżesynówoddanychinmancipium,anastęp-
nieprzezwłączanieosóbobcychdofamiliaprzezadrogatioiadoptio.
Największąskutecznośćwtymzakresieosiągniętojednakdopierowraz
zpojawieniemsiętestamentumancypacyjnego27.Zapewniałonmożli-
wośćwskazanianastępcówprawnychwzasadzieniezależnieodsytuacji,
wjakiejznajdowałasięfamiliatestatora.Określenielosówfamiliapo
śmierciaktualnegopaterfamiliastojedenzgłównychobszarówregulacji
ustawyXIItablic.Wtejperspektywienależypatrzećnakształtowanie
składuosobowegorodziny-wjejobrębiemiałosiędokonaćwskazanie
następcówisukcesorówwchodzącychwpozycjęzwierzchnikafamilia.
Prawobrałopoduwagęróżnorodnesytuacjenkryzysowe”,wktórych
paterfamiliasnieposiadałnaturalnychnastępcówurodzonychwmałżeń-
stwieipozostającychpodjegopotestas.Abyzapewnićrodziniekonty-
nuację,tworzonokonstrukcjeprawne,mającenaceluznalezienieodpo-
wiednichsukcesorówdlafamiliazagrożonejbrakiemzstępnych.Kwestia
tegowzrostudemograficznegoprzyszczupłychmożliwościachmajątkurodzinnego
(heredium)uzasadniałonsprzedaż”dzieci.
26Zob.W.SUDER,[Cenzuspopuli’.DemografiastarożytnegoRzymu,Wrocław
2003,s.197in.;J.F.GARDNER,FamilyandfamiliainRomanLawandLife…,op.cit.,
s.3.
27U.COLI,IltestamentonellaLeggedelleXIITavole,Iura7/1956,s.63,wiąże
wprowadzenietejformytestamentuznormąustawyXIItab.(5.3):utilegassitsuae
rei...,miałonsłużyćpaterfamilias,któryniemiałmęskichzstępnychpodwładzą;
takżepierwszeformytestamentucalatiscomitisiinprocinctubyłydopuszczalne
tylko,gdytestatorniemiałsuusheres,M.TALAMANCA,Istituzionididirittoromano,
Milano1990,s.717-718,ponadtoopowiadasięzaopinią,żecytowananormaustawy
odnosiłasiępierwotniedodyspozycjijednostkowychidopieropóźniejpołączono
zniąmożliwośćheredisintitutio;zob.takżeW.DAJCZAK,T.GIARO,F.LONGCHAMPSDE
BERIER,Praworzymskie.Upodstawprawaprywatnego,Warszawa2009,s.282-283.
