Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
DamianPluta
Równieżdziałalnośćjezuitów,postrzeganaprzezwielujakoprze-
sadneangażowaniesięwpolitycznelosykraju,niepozostałabezwpły-
wunaocenęzakonuprzezwspółczesnych.Corazpowszechniejutwier-
dzanosięwprzekonaniuokoniecznościgruntownejrewizjikościelnego
wzorcawychowawczego.KasatazakonumocąbullipapieżaKlemen-
saXIVw1773rokustanowiłaodpowiedźnanieprzychylnenastroje
społecznewobecjezuitówwcałejEuropie.Szkolnictwo,wyjętespoddo-
minacjijezuitów,przeżyłowPolsceokreskompleksowejreformy,której
dokonałapowołanawtymceluprzezsejmrozbiorowyKomisjaEduka-
cjiNarodowej.
Komisjapracowaławduchuoświeconegowieku,wyrwałanaródzle-
targu,wychowałamłodzieżobywatelską,stworzyłajednolitośćszkoły,
wypracowałaprogramyipodręczniki,stworzyłanowystanakademic-
ki;jejuczniowiewitalizuniesieniemKonstytucję[3maja–D.P.]2.
OdmomentupowstaniaKomisjanadEdukacjąMłodziSzlacheckiej
DozórMająca–jakbrzmiałapełnanazwa–borykałasięzobecnym
wewszystkichjejpracachproblememzagospodarowaniarozległegoma-
jątkupojezuickiegonapotrzebynowocześnieorganizowanejświeckiej
edukacji.Trudnościprawno-własnościoweprzodowały.Żmudnabyła
drogaustalaniafaktycznegostanuposiadaniajezuitów,abynajkorzyst-
niejdlaszkolnictwanarodowegozadysponowaćmajątkiemzakonnym.
Niewszystkoprzebiegałozgodniezliterąprawaisumieniem.Bardzo
szybkonabrałoaktualnościstarespostrzeżenie,żegdziepojawiająsię
pieniądzeiludzie,tamniebrakproblemów,malwersacjiiniegodziwej
gospodarkinniczyimi”,jaksięmogłobywydawać,dobrami.Niektórzy
prominentnidziałaczeKENprzezczęstegrabieżepublicznegodobrana
celeprywatnedziałaliewidentnieizpremedytacjąnaszkodędzieła,
któregostalisięstrażnikami.
OdpoczątkupowstaniawstrukturachKENdziałało8członków:
IgnacyMassalski–biskupwileński,prezes;MichałPoniatowski–bi-
skuppłocki;JoachimChreptowicz–senatorzLitwy;AugustSułkowski
–książęwojewodagnieźnieński;IgnacyPotocki–pisarzWielkiegoKsię-
stwaLitewskiego;AdamKazimierzCzartoryski–książęgenerałziem
podolskich;AndrzejZamojski–byłykanclerzkoronny;AntoniKoniński
–starostakopanieński.Wdzielebezprecedensowejkradzieżymajątku
pojezuickiegoipróbbogaceniasięjegokosztemszczególniegodnauwagi
jestdziałalnośćbiskupówIgnacegoMassalskiegoiAndrzejaMłodzie-
jowskiego,szefówpowołanychprzezsejmanalogiczniedlaLitwyiKoro-
2A.Brückner:Dziejekulturypolskiej.T.3.Warszawa1991,s.304.
