Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
DamianPluta
będąc–jakpisałStanisławKot–nnajbardziejwytrwałymipracowi-
tymczłonkiemKomisji”5.Ujawniałprzytymszczególnąskrupulatność
wnadzorzepieniędzypublicznych.Tacecha–takcharakterystyczna
równieżdlapóźniejszychdziałańChreptowiczajakoministraspraw
zagranicznych–skłoniłagow1776rokudostanowczegowystąpienia
przeciwnadużyciomfinansowymMassalskiego6.
Abywyjaśnićwątpliwości,23stycznia1776rokupodkanclerzy
przedstawiłKENprojektnultimatum”winteresiefunduszuszkółli-
tewskich,pozostającychpodnadzorembiskupawileńskiego.Wprawdzie
głównyminicjatoremujawnieniamalwersacjibyłJózefWybicki,póź-
niejszyautorhymnunarodowego,jednakzdecydowanapostawaChrep-
towicza,odlatpowiązanegozMassalskim,kazaławysokooceniaćjego
walorymoralne.Czystośćpobudekhrabiegopotwierdzałnadtofakt,że
zapracęwKENzrzekłsiępensji7.ZgodniezjegointencjąKENodmó-
wiładotacjiseminariumnauczycielskiemuMassalskiego,któredziałało
bardzokrótko,do1783roku,przyrocznejliczbieokoło30uczniów8.
MassalskijakoprzewodniczącylitewskiejgałęziKomisjiRozdawczo-
-SądowejnaLitwieodegrałnaderdwuznacznąrolę.Zjednejstro-
nywykazywałdbałośćodolęluduwiejskiegoizorganizowanegodlań
szkolnictwa,zdrugiejnatomiastprzejawiałdalekoposuniętątroskę
opomnożeniewłasnychfunduszy.PrzepisydotycząceKomisjidawały
jejczłonkomszerokiemożliwościnadużyćprzyrozsądzaniupretensji
majątkowychdodóbrikapitałówskasowanegozakonu.Różnezawiłe
sytuacjeprawneułatwiałypozyskiwanieniebylejakichkorzyści.Ko-
misjazaaprobatąMassalskiegozatajaławsprawozdaniachiwywozi-
łazdawnychsiedzibikościołówzakonnychcenniejszeruchomościoraz
sumywgotówce,gromadzonelatamiprzezbyłychjezuitów9.Sambi-
skup,sprzedającpojezuickieprecjoza,zagarnął60tys.złotych,cocen-
niejszebiorącnnaprzechowanie”.Majątek,któregosiędorobiłmiędzy
innymipoprzeznieuczciwedysponowaniedobramipojezuickimi,byłim-
ponujący.NieodrzeczybędzietuwymienićchoćbyposiadłośćCzerwony
5S.Kot:KomisjaEdukacjiNarodowej1773-1794.Kraków1923,s.17.Por.Pro-
tokołyposiedzeńKomisjiEdukacjiNarodowej1781-1785.Wyd.T.Wierzbowski.
Warszawa1915,s.26;M.Mitera-Dobrowolska:KomisjaEdukacjiNarodowej
1773-1794.PierwszyurządwychowaniawPolsce.Warszawa1966,s.14,20in.
6J.ChevalierdoM.Poczobuta,1października1775,ABWilII,nr10;por.:A.Jo-
bert:KomisjaEdukacjiNarodowej…,s.63–64.Mimowzględów,jakimidarzyłbi-
skupaMassalskiego,jużw1775roku.Chreptowiczstarałsięwyjaśnićpodejrzenia,
zdobywającwyciągzrachunkówkasywileńskiej.
7K.Tracki:OstatniKanclerzLitewski.Wilno2007,s.77.
8R.Wroczyński:Dziejeoświatypolskiej…,s.234.
9R.W.Wołoszyński,A.Woltanowski:KomisjaEdukacjiNarodowej.Warsza-
wa1973,s.135.
