Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzarnaibiałalegendadziałalnościKomisjiEdukacjiNarodowej…
17
wyodrębnionychiprecyzyjnieomówionychtrudności,nieodstępnieto-
warzyszącychKENwprocesieadaptacjimajątkupojezuickiegonacele
oświatowe.
Wielezapisówwbrevekasacyjnymz1773rokuwskazujenato,żesą
onenastępstwemnaciskówwywieranychnapapieża,abypolikwidacji
zakonujezuickiegozagarnąćjegorozległemajątkiziemskie,folwarcz-
neikościelne.Mimowieluniewątpliwychzasług,jakiejezuiciwnieśli
dlarozwojuszkolnictwa,krzewieniawiaryinaukhumanistycznych,
nieuniknęlismutnegolosu.PrzejęciedóbrzakonnychprzezKENnosiło
raczejznamionagrabieżyniżstarańopełnewykorzystanieśrodków
dlainwestowaniawrozwójszkolnictwa.Jedyniedziękinwysiłkomkró-
la,Chreptowiczaiinnychudałosięocalićdwietrzeciefunduszówdla
Komisji.Trudnościbyłynadzwyczajne[…]”15.
IgnacyKarpińskitakotoodniósłsiędokwestiifinansowania
KEN:nPokassacieZakonuJezuickiego[…]Pokazałsięnajwiększynie-
porządek,boZakonprzeczuwającupadekdopuściłzaniedbania,aźli
ichytrzyludzieumieliztegokorzystać.Lasybyływostatnichlatach
okropniezniszczone,duktyikopcezniesione,granicepokrzywdzone,
najpiękniejszeniwy,łąkiilasywcielonedosąsiednichwłościprywat-
nych,amapyzatracone,srebra,bogatewotaikosztownościzeskarb-
cówwydane,bibliotekirozproszoneirozdanesąsiadom,cosobieZakon
zjednaćumieliiprzytułekmuobiecywali,arektorowie[dyrektorzy
szkółjezuickich–D.P.]gotówkęzabrali,abysobiewprzyszłościbyt
wygodnyzapewnić”16.
Doroku1756jezuicipolscydzielilisięnadwieprowincje:koronną
ilitewską17.Pierwszaliczyłazakonników1145,adruga1116–łącznie
2261.Ztego1054księży,585klerykóworaz642bracizakonnych.Zpo-
wodówadministracyjnychzakonpodzielononaczteryprowincjeood-
dzielnejadministracji:małopolską,wielkopolską,litewskąimazowiec-
ką.Stanposiadaniazakonuwchwilikasatyw1773rokumógłbudzić
zazdrośćspołeczeństwa.
Prowincjęmałopolskątworzyło608duchownychwszystkichszczebli,
gospodarującychwkolegiachidomachzakonnychwBarze,Kamieńcu
Podolskim,Krasnym,Krzemieńcu,Jarosławiu,Lwowie,Lublinie,Łuc-
ku,Ostrogu,Przemyślu,Samborze,Sandomierzu,Stanisławowie,Owru-
czu.PozatymprowincjaposiadałarezydencjewŁaszczowie,Warszawie,
Włodzimierzu,Winnicy,ŻytomierzuorazwSurowicach(wtrzechostat-
15A.Brückner:Encyklopediastaropolska.T.1.Warszawa1939,s.629.
16I.Karpiński:KrótkirysustrojudawnejPolskiipoglądynaprzeszłość.T.1.
Warszawa1887,s.241.
17Podajęza:EncyklopediawiedzyojezuitachnaziemiachPolskiiLitwy1564-
1995.Red.L.Grzebień.Kraków1996,s.540.
