Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzarnaibiałalegendadziałalnościKomisjiEdukacjiNarodowej…
23
adomyzakonnedokładneksięgiprzychodówirozchodów,przedkłada-
nedokontroliprowincjałom24.
Sumując,bogactwojezuitówwowychczasachbyłoogromne.Potęga
materialnazakonuprzejawiałasięnietylkowmajątkutrwałym,takim
jakbudowle,lecztakżewichbarokowymprzepychu,drażniącyminno-
wiercówiszlachtę.Takolbrzymimajątekmusiałstanowićsiłąrzeczy
ogromnąpokusędlaosóbtrzecich.Brevez1773rokuotworzyłoimsze-
rokodrogędograbieżyiroztrwonieniamajątkupieczołowiciegroma-
dzonegoprzezwieki.
Ogłoszeniedecyzjiokasaciezakonustanowiłodużezaskoczenieza-
równodlajegozwolenników,jakidlasamychmnichów,odbiłosięrów-
nieższerokimechemnaposiedzeniachsejmu.Lustratorzyznaleźlido-
brajezuickiewfatalnymstanie.Przyczynąbyłyzwłaszczawydarzenia
pokonfederacjibarskiejikomplikującasięsytuacjapolityczna.Majątki
jezuickiezostaływystawionenałupludziprzebiegłychichytrych.In-
wentarziobiektygospodarczezostałyrozgrabione,lasywycięte.Spo-
rymzainteresowaniemzłodzieicieszyłysięruchomościkolegiówirezy-
dencji,takiejak:srebra,cennewoluminy,sprzętystołoweikuchenne,
aparaturaliturgiczna.
Takistanrzeczyzmusiłlustratorówdozłożeniastosownegoraportu
dlaKEN,abyjaknajszybciejznaleźćsposóbnaocalenietego,cojeszcze
pozostałoicomiałobyćprzeznaczonenarozwójedukacji,zgodniezpo-
stanowieniamiKomisji.SejmnawniosekKENzarządził14październi-
ka1773rokumajątkiempojezuickimwtakiotosposób:
Ponieważrozrządzenienieruchomemidobramipostsuppressum
institutumkapłanówSocietatisJesupozostałemiidodyspozycyina-
szejirzeczypospolitejnależącemi,zpowziętychwiadomościoduro-
dzonychlustratorówozłymbardzotychdóbrstanie,zdajesiębyć
nieodwłoczniepotrzebne,żebyzaśbyłosprawiedliweiniezawodny
zniegofundusznaedukacyąmłodzikrajowejopatrzonyiustanowiony
byćmógł,wielkiejnatopotrzebabaczności25.
Mającnawzględzieprzedewszystkimzabezpieczeniecałościmie-
niapojezuickiegonaceleoświatowe,sejmpowołałwspomnianewyżej
dwieodrębneKomisjeRozdawniczeiSądownicze,jednądlaKorony,
drugądlaWielkiegoKsięstwaLitewskiego.Dokumentwyliczanastęp-
niedokładniewszystkichpowołanychdoudziałuwpracachobukomi-
sji.Azatem:
24L.Grzebień:Bursymuzyczne…,s.145.
25KomisjaEdukacjiNarodowej(PismaKomisjiioKomisji).Wybórźródeł.Oprac.
S.Tync.Wrocław1954,s.356.
