Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odtradycjidonowatorstwa,odtransgresjidoadaptacji...|15
formyotwierająpolaintertekstualne65(cytaty,motta,cudzamowa,aluzje,
imitacje,streszczenia).Czytelniktropiwątki,motywy,odkrywajewtekście.
WartotuprzywołaćmyślRolandaBarthesa,iżkażdytekstjestintertekstem
-nnowątkaninązłożonązestarychcytatów”66.
Różnebyłyteorieintertekstualności.Wczesną(z1921r.)byłakoncepcja
wpływówizależnościwliteraturzeWacławaBorowego67,którypodkreślał,iż
oryginalnymmożnabyćtakżewtedy,gdytworzysiępodwpływeminnego
twórcy(mistrza);spośródwyodrębnionychprzezeńrodzajówoddziaływań
istotnedlapodjętychwksiążcerozważańsą:wpływytechniczne68,tematowe,
stylistyczneifrazeologiczne.
WpropozycjistrukturalistyGerardaGenettelatranstekstualnośćtowszyst-
ko,cołączydanytekstzinnymi69.Wśródtypówrelacjitranstekstualnychwy-
różnia:intertekstualność(cytat,plagiat,aluzja),paratekstualność(tytuły,pod-
tytuły,przedmowy),metatekstualność(komentarz),hipertekstualność(zwią-
zekhipotekstu,czylitekstuwcześniejszego,zhipertekstem,czylitekstempóź-
niejszym-parodie,pastisze),architekstualność(relacjezachodzącewobrębie
gatunków).
WkoncepcjiHaroldaBloomaniemożnauniknąćwpływów,inspiracjipły-
nącychodpoprzedników70.
H.Markiewiczwskazałnatakiewyznacznikizjawiska,jak:wymienianie
prototypuwprost,umieszczaniecytatów,nawiązaniadoprototypuwtreści
dzieła71.
WpropozycjiRyszardaNyczaistniejezależnośćwytwarzaniaiodbioruod
znajomościinnychtekstówkultury72.Wśródwskazanychprzezbadaczawy-
znacznikówintertekstualnychistotnewkontekściepodjętychrozważańsą
tzw.presupozycjeiatrybucje73.
Znamyliczneprzykładynpisaniananowo”lubndopełniania”,twórczego
wykorzystywanianietylkocudzych(np.apokryfy,mity,baśnie,symbole,topo-
sy),aleiwłasnychtekstów(np.RóżewiczowskaKartotekaiKartotekarozrzu-
cona)74.Sąteżpodejmowaneróżne-jawnelubukryte-grymiędzytekstowe.
Samitwórcywskazująnatropyliterackie,np.wepilogudozbioruopowiadań
65PisałotymSt.Balbus(Zawszemiałemambicje,żebyzostaćwirtuozemlektury…,Rozmowa
M.Kalembyzprof.drhab.St.Balbusem,nBezPorównania”2005,nr2,s.1.,http://www.bez-
porownania.spine.pl).
66Teoriatekstu,przeł.A.Milecki,[w:]Współczesnateoriabadańliterackichzagranicą,red.
H.Markiewicz,t.IV,cz.2,Kraków1996,s.199.
67owpływachizależnościachwliteraturze,Kraków1921.
68Wiemyjednak,żenawetnschematytechniczne”(budowautworu,gatunek)niesąprzeszkodą
dlaindywidualnychrozwiązań.
69Palimpsesty.Literaturadrugiegostopnia,[w:]Współczesnateoriabadańliterackichzagranicą,
red.H.Markiewicz,t.4,cz.2,Kraków1992.
70Lękprzedwpływem.Teoriapoezji,przeł.A.Bielik-Robson,M.Szuster,Kraków2002.
71Literaturoznawstwoijegosąsiedztwa,Warszawa1989.
72Tekstowyświat,Warszawa1995.
73NatentematpisałtakżeE.Kasperski:Teoriailiteraturawsytuacjiponowoczesności,[w:]
E.Czaplejewicz,E.Kasperski,Literaturairóżnorodność.Kresyipogranicza,Warszawa1996.
74Zob.:Quelquesaspectsdelareecriture,red.M.Wandzioch,Katowice2008.
