Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16|Wprowadzenie.Podstawowepojęciaizałożenia
BorgesaAlef75sątom.in.wpływyGilbertaK.ChestertonaiHerbertaG.Wellsa.
Efektemdziałańtekstotwórczychmogąteżbyćutworywtórne,stereotypowe,
kiczowate.
Aspektteoretyczno-praktycznyzagadnieniawiążesięzperspektywąreto-
ryczną(m.in.retorykajakoteoriatekstu;artystycznakreatywnośćjakodomena
logosu;kategoriamimesisjakozasadatwórczegonaśladownictwaodnoszącasię
donres”inverba”;twórczepisanieiprocestworzeniatekstujakozadaniereto-
ryczne76wymagająceumiejętnościperswazyjnych;twórczeczytaniejakoin-
wencja;miejscawspólnejakokonstrukcjadwudzielnazelementamipowtarzal-
nymiijednorazowymiobokmiejscwłasnych;literaturajakonuwodzenie”77)
orazzperspektywąstylistyczną(teoriastyluwyodrębniłasięzretoryki78).
Retorykazakładała,żewrodzonytalent(ingenium)jestważnym,alenie
jedynymźródłemsukcesu.Obokniegopotrzebnebyły:experientiaiwiedza
teoretyczna.Retorykamówiącaotym,jakskonstruowaćtekstrealizującycele
twórcyizarazemskuteczny,wposzczególnychswychczęściachwskazujetakie
fazy-stadiatworzeniatekstu-jak:planinwencyjny(pomysłowość,inspira-
cje),dyspozycyjny(kompozycja),elokucyjny(wyrażania).Przyczyminwencja,
nacozwróciłuwagęDerekAttridge-
nigdyniejest[ś]stworzeniemexnihil;jestzawsze[ś]odpowiedzią[ś]nasytu-
acjękulturową79.
Alenietylko:określateżtrojakiefunkcjemówienia-pisaniaorazformułuje
tradycyjnezasadyretoryczno-tekstowe.Dajetakżenarzędziaopisutekstów.
Zkoleistylwykraczapozaopozycjebinarne:tematiforma,treśćiekspre-
sja,materiaisposób80.Stylbowiemjestwtemacie(formatreści),atematjest
wstylu(formaekspresji)81.
Istotnejesttupojęciekonceptu-pomysłuobejmującegozarównozawar-
tośćmyślową,jakibudowętekstu(chwytzaskakującyodbiorcę,efektniespo-
dzianki).Pojawiasiętuopozycja:dobrepomysłyczytaniechwyty.
Tworzeniutekstu,osadzonemuwramachaktukomunikacji,towarzyszy
wymiarludzki(homofaber),jakimerytoryczny.Wreszciejednąztriadreto-
rycznychjest:teoria-działanie-twórczość82.Naaspektaksjologicznyteorii
twórczegopisaniazwróciłuwagęJacekDąbała83.
75Przeł.Z.Chądzyńska,M.Potok-Nycz,Warszawa2003.
76PisałaotymK.Czarnecka(Warsztatytwórczegopisaniajakozadanieretoryczne,nNapis”
2003,s.237-245).
77WedługS.Chwinajesttonuwodzeniekorespondencyjne”(Paręradikilkaniepokojów,[w:]
Lekcjapisania,Czarne1998,s.19-42).
78Por.:B.Bogołębska,Tradycjeretorycznewstylistycepolskiej.Narodzinydyscyplin,Łódź1996.
79Jednostkowośćliteratury,przeł.P.Mościcki,Kraków2007,s.133.
80Por.:A.Compagnon,Demontreści,przeł.T.Stróżyński,Gdańsk2010.
81Tamże.
82Zob.praceM.Korolki,np.Sztukaretoryki,Warszawa1990.
83Wartośćwteoriitwórczegopisania(preferencjeaksjologiczne),[w:]Wartośćisens.Aksjo-
logiczneaspektyteoriiinterpretacji,red.A.Tyszczyk,E.Fiała,R.Zajączkowski,Lublin2003,
s.351-370.
