Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odtradycjidonowatorstwa,odtransgresjidoadaptacji...|17
Zawszepojawiałsię,awspółcześniestajesięcorazbardziejaktualny,pro-
blem,jaktworzyćteksty,którychoryginalnośćwykraczapozapoprawność.
Stawiasięteżpytanie,czymówićngłosem”własnym,skoromożnasprawnie
korzystaćzngłosów”cudzych.Uważasięnowość(działania,dzieła)zawaru-
nekkoniecznytwórczościartystycznej,mogącyprzeciwstawiaćsiędawnemu
(wcześniejszemu)lubpowstaćznniebytu”.Wteoriitwórczościkryteriumno-
wościobejmowałozarównocechywytworu,jakidostrzeganienieznanych
elementów.JakzauważyłWładysławTatarkiewicz-
niewszędzietam,gdziejestnowość,jesttwórczość.Każdatwórczośćimplikuje
nowość,aleniekażdanowośćimplikujetwórczość84.
Zagadnieniemkreatogennego(produktywnego)myśleniaidziałania,które
pozostajewopozycjidoreproduktywnego,interesująsięestetycy,pedago-
dzy,psycholodzy,socjolodzy,kulturoznawcyifilozofowie.Licznesąteorie,defi-
nicjetwórczościiprocesutwórczego.Wiadomo,żetworząc,rodzimysięnano-
wo.Różnesąmotywykreatogenności.WedługMariiGołaszewskiejjesttom.in.-
potrzebauzewnętrznieniasiebiewjakimśkształcieczywytworze,wktórymmo-
żesięzaznaczyćosobaartysty,[ś]potrzebaobcowaniaporazdrugiczywielo-
krotnyzczymś,conaszachwyciłoczyporuszyło[ś]85.
Filozofowie(np.MikołajBierdiajew)wtwórczościdostrzegalisensegzystencji
człowieka86.ZkoleizdaniemZygmuntaBaumana-
Tworzenie(podobniejakodkrywanie)oznaczazawszełamaniereguł.Działanie
wzgodziezregułamijestczystąrutyną,powtarzaniemsamegosiebie-lecznie
aktemtworzenia87.
EdwardNęckawśródrodzajówaktówtwórczychwyróżniam.in.wypełnianie
lukizmianęinterpretacji88.
Samopojęcietwórczości,będącewużyciuodXVII,azwłaszczaodXIXw.,
jestzłożone,rozumianewspółcześniejakoumiejętnośćspojrzenianadane
zagadnienieznowego,innegooddotychczasowegopunktuwidzenia,nproces
wytwarzanianowatorskichiużytecznychrozwiązańwjakiejkolwiekdziedzi-
nie”89.Uważasiędziś,żeanitworzenie,aniinterpretowaniedziełniemusibyć
rewolucyjneitwórcze90.Wyróżniasiętwórczośćpierwotnąiwtórną.Poziom
tejpierwszej,którejodpowiadajątekstywzorcowe,oznaczaprawdziwenowa-
torstwo,drugazaśjestwspólnymdążeniemdoodkryć,pogłębianiemdoświad-
czeńinnych.
84Dziejesześciupojęć,Warszawa1988,s.302.
85SłownikpojęćfilozoficznychRomanaIngardena,red.A.J.Nowak,L.Sosnowski,Kraków
2001,s.283.
86Senstwórczości,przeł.H.Paprocki,Kęty2001.
87Płynnanowoczesność,przeł.T.Kunz,Kraków2006,s.321.
88Wymiarytwórczości,[w:]Noweteorietwórczości.Nowemetodypomocywtworzeniu,red.K.J.
Szmidt,K.T.Piotrowski,Kraków2002.
89T.Proctor,Twórczerozwiązywanieproblemów,przeł.E.Jusewicz-Kalter,Gdańsk2002.
90PisałaotymS.Sontag,Przeciwinterpretacjiiinneeseje,przekładzbiorowy,Kraków2012.
