Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
OdugodyhadziackiejdoCudnowa
dojejzawarciastałysiękatalizatoremseriiwydarzeń,któreostatecznie
doprowadziłydoupadkujednegoztwórcówtegoporozumienia,hetmana
kozackiegoIwanaWyhowskiegoidopodziałuUkrainynadwieczęści-
PrawobrzeżepodporządkowaneRzeczypospolitejorazkontrolowaneprzez
MoskwęZadnieprze.Jednaktradycjeiidee,którymikierowalisięwpoli-
tyceBohdanChmielnickiijegonastępca,pozostałynadalżywewłonie
kozackiejelity,którawytrwaledążyładozachowaniaautonomiiwramach
obupaństw.RównieistotneznaczeniedladalszychlosówUkrainy,ana-
wetsytuacjiwEuropieŚrodkowo-Wschodniejmiałyrozgrywającesięrów-
noleglewydarzeniaocharakterzewojskowym:m.in.wojnakozacko-ro-
syjskaz1659roku,którejkulminacyjnympunktembyłybitwapod
Konotopemorazdziałaniagłównejarmiikozackiejpodczaskampaniicud-
nowskiej.
OdpoczątkupowstaniaBohdanChmielnickizdawałsobiesprawę,że
bezpomocyzzewnątrzniejestwstaniepokonaćRzeczypospolitej,dlatego
szukałwsparciazagranicą.WmiaręupływulatsytuacjaUkrainyzaczęłasię
komplikować.UkładzMoskwąnadłuższąmetęniespełniłpokładanych
wnimnadzieiistawałsięzagrożeniemnietylkodlaplanówstworzenianie-
zależnegopaństwa,aletakżedlaautonomiikozackiejwramachmonarchii
Romanowów.Wrazześmierciąstaregohetmanairozwojemsytuacjigeopo-
litycznejwregioniepołożenieKozaczyznyzaczęłosiępogarszać.Iwan
Wyhowski,przejąwszyrządy,stanąłprzedalternatywą:albopozostaniepod
władząMoskwy,cooznaczałoutratęprzezKozaczyznędotychczasowego
statusu,alboposzukainnegowyjścia,byzachowaćautonomię.Położenie
UkrainyiukładsiłwtejczęściEuropyskazywałhetmananawybórmiędzy
Moskwą,aRzecząpospolitą.PóŹniejdołączyłajeszczeTurcja,którawów-
czastoczyłaciężkąwojnęzWenecjąoKretęipochłoniętabyłarozwiązywa-
niemwłasnychproblemówwewnętrznych(Siedmiogród).
Zawarcieugodyhadziackiejstałosiępoczątkiemseriiwydarzeń,zwią-
zanychzratyfikacjątegoaktuiodmiennymikoncepcjamiobustronwkwe-
stiijegopostanowień,atakżedoprowadziłodopodjęciaprzezMoskwędziałań
wceluodzyskaniaUkrainy,jakopodstawowegowarunkuumożliwiającego
kontynuowaniewojnyzRzecząpospolitą.IchefektembyłupadekI.Wy-
howskiegoipodporządkowaniesięKozaczyznycarowi.Jednaktradycje
iidee,którymikierowalisięwpolityceB.Chmielnickiijegonastępca,nadal
pozostałyżywewłonieelity,któradążyładozachowaniaautonomiiwra-
machMoskwylubWarszawy.Celemniniejszejpracyjestprzedstawienie
wydarzeń,któredoprowadziłydoosłabieniaznaczeniaKozaczyznynaare-
niemiędzynarodowej.Naprzełomielat50.i60.XVIIwiekuzpodmiotu
politykizagranicznejstałasięonajejprzedmiotem.Oczywiścienadalpo-
strzeganojąjakoważnyczynnikmilitarny,realnąsiłęzdolnąprzeważyćsza-
lęzwycięstwawwojniepolsko-moskiewskiejnajednązestron.Jednak
