Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wojna.Prolog
17
talu,MarcinWeinfeld,trafiłw1940rokudoobozuwDachau,
gdziewnieludzkichwarunkachdotrwałdokońcawojny.
Niewszystkimbyłojednakdanedoczekaćwyzwolenia.Tragiczne
historiekilkuspośródszereguwybitnychtwórcówmiędzywojnia
sąażnadtowymowne.Wewrześniu1939roku,wbombardo-
wanejprzezwojskaniemieckiestolicy,profesorOskarSosnow-
skiratowałzbioryZakładuArchitekturyPolskiejWydziałuArchi-
tekturyPolitechnikiWarszawskiej.Walącasięścianazmiażdżyła
munogę,awranęwdałosięzakażeniebędącebezpośrednią
przyczynąprzedwczesnejśmierciwybitnegotwórcy11.Dzięki
jegoofierzezachowałasięmiędzyinnymiskrupulatnainwen-
taryzacjazabudowywarszawskiegoStaregoMiasta,która
umożliwiłapowojennąodbudowęzniszczonejprzezNiemców
Starówki.JózefSzanajcazginąłodkuliukraińskiegosnajpera,
gdywiózłrozkazydlastacjonującegowTomaszowieLubelskim
oddziałuWojskaPolskiego.GenialnykonstruktorStefanBryła
wczasieokupacjidziałałwstrukturachPaństwaPodziemnego
orazpełniłfunkcjędziekanatajnegoWydziałuArchitektury
PW.Twórcapierwszegonaświeciedrogowegomostuspawa-
negoopracowałdlaKedywuinstrukcjęnJakniszczyćstalowe
mosty”.Zaorganizacjętajnegonauczaniazostałwrazzcałą
rodzinąaresztowanyprzezNiemcóww1943rokuirozstrzelany
wpublicznejegzekucji.OficerRomanSigalin,starszybratJózefa,
zostałrozstrzelanyprzezNKWDwCharkowie.Jegowspółpra-
cownika,JerzegoGelbardazamordowanopodczasewakuacji
obozunalubelskimMajdanku.MaksymilianaGoldbergazabito
podczasjednejzmasowychegzekucjiwwarszawskimgetcie.
Tragicznylosstałsięudziałemniemalwszystkicharchitektów
pochodzeniażydowskiego.WŁodziprzedwybuchemwojny
stanowilioniwiodącągrupęwśródawangardowychtwórców.
Przeżyłozaledwiekilku,wśródnichIzaakGutman,któryprze-
trwałkoszmarwLitzmannstadtGhetoorazpiekłoobozów.
Zdziesiątkowane,osłabione,pełnenadzieiiniepokojów,polskie
środowiskoarchitektonicznezobawąprzyjmowałokoniec
wojny,awrazznim–nadchodzącąnowąrzeczywistość.
11A.K.Kunert,Z.Walkowski,Kronikakampaniiwrześniowej1939,Warszawa
2005,s.109.
