Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pytaniaotalent
15
ropejskiejnauki.Douglaspiszeoskłonnościdobudowaniateorii-wramach
większościdyscyplinnaukowychwogóle,alewszczególnościwekonomiiipsy-
chologii-wodniesieniudojednostki,azwłaszczaokreślonejjejwizji:wyizolo-
wanegopodmiotuzdolnegodoracjonalnychsądów.Douglaszauważa,żeideaJa
jestdlazachodniejmyśliteoretycznejswoistymaksjomatem,niepodlegającąde-
finiowaniuianaliziepodstawą.Jajestwedługniejuważanezavczystąsubiektyw-
ność,niepoddającąsięanalizieiteoretycznemuwyjaśnianiu”
.Siłaowegowypar-
ciapozaobszarrefleksjijestwedługDouglastakduża,żeosiągaonowartośćtabu.
Dlategoautorkazachęcadoeksplorowaniaikwestionowaniatego,cownaszej
kulturzejestściślezwiązanezideąJa,zjednostkowością-doszukaniawłaśnie
tamkulturowychuwarunkowań18.
Sątokolejnepowody,byzająćsięspołecznymiikulturowymikontekstami
pracyartystycznej,atakżesilnieindywidualistycznymiideamiiwyobrażenia-
miwokółniej.Utalentowanyartystaprzedstawianyjestnierazjakoswoistakwin-
tesencjaindywidualizmu,rozumianegojakopożądanacechaosobowości19.
Dobadańvtalentu”artystycznegozachęcateżuniwersalność,oczywistość
iswoistadostępnośćtegopojęciawmyśleniupotocznym:wielujestskłonnych
wydawaćsądynatemattalentu,aleteoriewskazującenaskomplikowanepocho-
dzenienazywanychtakzjawiskniesąpowszechnieznane.
Zestawtradycyjnychzałożeńiwyobrażeńwokółvtalentu”stoiwjaskrawej
sprzecznościzesporączęściądorobkubadawczegoiteoretycznegonaukspołecz-
nych.Niezależnieoduznaniadoniosłościtychustaleń,któreprzekładasięnawy-
kładanieichnakierunkachnaukspołecznych,przekonanieotalenciejakoprzypi-
sanejdojednostki,wrodzonej,trwałejceszeniezmienniesięutrzymuje.Pozostaje
bliskointuicji,powszechnieużywanetakżeprzezludziświetniewykształconych.
Nawetwśródnaukowcówspołecznychwielubyłobyskłonnychzażarciegobro-
nić20.vTalent”ivgeniusz”potrafiąprzytymdziałaćretorycznietakjakhasłovnatu-
ra”wedługBrunoLatoura-jakozaporapoznania,ucinającadyskusję21.
Sądzęjednak,żeniezależnieodtego,jakbliskiesąnamteważnekategorie
naszejkultury,wartoodważyćsięprzesunąćniecogranicępoznania.Zanimdoj-
dziemydogranicy,pozaktórąpozostanąnampotocznewyjaśnieniaskupionena
18M.Douglas,RiskandBlame.EssaysinCulturalTeory,Routledge,London-New
York2005,rozdz.Introduction,s.ix-xiiorazToughtStyleExemplifed:theIdeaoftheSelf,
s.211-234.Cyt.zes.xi.
19vSztukajestnajbardziejintensywnąformąindywidualizmu,jakąkiedykolwiek
znałświat”-tensłynnycytatzOskaraWilde)aznalazłemwypisanynaścianiegłównej
warszawskiejbibliotekipublicznej.
20MałgorzataJacynowswojejrecenzjimojejpracynazwałatalentigeniuszvrażąco
niesocjologicznymiwyobrażeniami”orazvchronicznymprzejęzyczeniem”
.
21B.Latour,Politykanatury:naukiwkraczajądodemokracji,tłum.A.Czarnacka,
M.Gdula,WydawnictwoKrytykiPolitycznej,Warszawa2009.
