Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Znaczeniasłowa„odpowiedzialność”
21
Wtymrozdzialebędęposzukiwaćodpowiedzinapowyższepytania,atak-
żeprzedstawięmodelodpowiedzialności,któryzostałprzezmniestworzony
napodstawiekilkuletnichdoświadczeńwpracyzuczniamiwmłodszychkla-
sachszkołypodstawowej.Mamnadzieję,żeokażesięonpomocądlarodziców
inauczycieli,którzychcącrozwijaćodpowiedzialnośćdzieci,powinnirozumieć
mechanizmytegorozwojuiwiedzieć,któreczynnikimusprzyjają.
Znaczeniasłowa„odpowiedzialność”
Oodpowiedzialnościzaczętomówićgłośniej,zarównowdyskusjachfilo-
zoficznych,jakidebatachpublicznych,poIIwojnieświatowej5.Wśródwielu
kwestiiuwagęopiniipublicznejprzykuwałyzwłaszczapytaniaograniceod-
powiedzialności:kiedyczłowiekpowinienponosićodpowiedzialnośćzaswoje
czyny,akiedymożebyćzniejzwolniony,orazjakajestzależnośćmiędzypo-
słuszeństwemaodpowiedzialnością.
Pytaniatezadawalisobienietylkofilozofowie,alerównieżpsychologowie.
Dobadańnadkwestiąodpowiedzialnościsprowokowałrównieższerokonagłoś-
nionywypadek,którywlatach60.zbulwersowałopiniępublicznąwStanach
Zjednoczonych.MieszkankaNowegoJorkuzostałazasztyletowananaoczach
trzydziestuświadków,zktórychżadennieinterweniował.PsychologowiezUni-
wersytetuwNowymJorku,JohnDarleyiBobLatane6,sformułowaliiopisali
zjawiskorozproszeniaodpowiedzialności.Licznebadaniaieks-
perymentyskłoniłypsychologówdosformułowaniawniosku,żeludziemają
tendencjęraczejdodzieleniaodpowiedzialnościniżdojejmnożenia.Odpo-
wiedzialnośćwsytuacjachpublicznychjestjaktort.Jeślijesteśmysami,stajemy
sięwłaścicielamicałegotortu–przyjmujemynasiebieodpowiedzialnośćzasy-
tuację,wktórejuczestniczymy.Jeślinatomiastjesteśmywtowarzystwieinnych
ludzi,„tortodpowiedzialności”dzielisięnatyleosób,ilujestświadków.Każdy
stajesięwłaścicielemtylkoniewielkiejczęściodpowiedzialnościiwniewielkim
stopniujestwstaniejąprzejawiać.
5Naprzełomielat60.i70.XXwiekuzostałowydanychkilkakluczowychpozycji,które
stanowiąteoretycznyfundamentdlarozumieniaodpowiedzialności,m.in.:G.Picht,Pojęcieodpo-
wiedzialności[w:]tegoż,Odwagautopii,PIW,Warszawa1981;R.Ingarden,Oodpowiedzialności
ijejpodstawachontycznych[w:]tegoż,Książeczkaoczłowieku,WL,Kraków1987;H.Jonas,Zasa-
daodpowiedzialności.Etykadlacywilizacjitechnologicznej,Platan,Kraków1996.
6J.M.Darley,B.Latane,BystanderInterventioninEmergencies:DiffusionofResponsibility,
„JournalofPersonalityandSocialPsychology”1968,3,377–383;B.Latane,J.M.Darley,Te
UnresponsiveBystander,Appleton-Century-Crofts,London1970.
