Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Ograniczenieprawrzeczowychwdrodzewywłaszczenia
sinelege.Wklasycznejteoriiwywłaszczeniaszczególnynaciskpołożonyzostałrównież
nakoniecznośćwypłatyodszkodowaniazawywłaszczenie,przyczymodszkodowanieto
obejmowałozarównoponiesionestraty,jakiutraconekorzyści.Nietrzymanosięnato-
miastkonsekwentniezasady,iżwywłaszczenienastąpićmożewyłącznienamocyaktu
administracyjnego,dopuszczającmożliwośćwywłaszczenianamocyorzeczeniasądupo-
wszechnegolubdopuszczającmożliwośćorzekaniaoodszkodowaniuprzeztakisąd.
Pamiętaćnależy,żeklasycznateoriawywłaszczeniapowstaławwarunkachfunkcjonowa-
niaokreślonegopoglądunaprawowłasności.WXIXw.własnośćpojmowanobowiemjako
prawonświęte”inieograniczone,czegowyrazembyłynp.przepisyKodeksuNapoleona(por.
art.544).PonieważpoIwojnieświatowej,naskutekzmianspołeczno-polityczno-gospodar-
czychmodyfikacjomuległypoglądynawłasność,naturalnąkolejąrzeczyzrewidowanezosta-
łodotychczasowestanowiskodotyczącewywłaszczenia.WKonstytucjiweimarskiejz1919r.
porazpierwszyzostałosilniezaakcentowanestwierdzenie,żenwłasnośćzobowiązuje”
.Ozna-
czałoto,iżwłasnośćzostałapozbawionastatusuprawanświętego”-nienaruszalnego,acoza
tymidzie-uznano,żeniejakozsamejistotyprawawłasnościpłyniemożliwośćjegopozba-
wienialubograniczeniaprzezpaństwo(równieżnadrodzewywłaszczenia).Naskutekprzy-
jętejpolitykiinterwencjonizmupaństwowegoposzerzeniuuległarównieżsferapraw,które
mogłyzostaćwywłaszczone.Jużnietylkowłasność,lecztakżepozostałeprawarzeczowe,aw
pewnychprzypadkachtakżestosunkiobligacyjnemogłystaćsięprzedmiotempostępowania
wywłaszczeniowego.Zarazemniekwestionowanozasadyodszkodowaniazawywłaszczenie,
cowzmocniłopozycjęprawnąniewłaścicieli(osóbmającychdonieruchomościinneniżwła-
snośćprawo)wpostępowaniuwywłaszczeniowym.Zauważyćponadtotrzeba,iżnajdalejidą-
cepoglądytraktowaływłasnośćjakonfunkcjęspołeczną”
,którącechowałopierwszeństwoin-
teresupublicznegonadprywatnym25.Zdrugiejstrony,naskutekrosnącejrolipaństwawżyciu
gospodarczymposzerzeniupodlegałzakresróżnegorodzajuingerencjiwprawamajątkowe.
Prowadziłotowkońcudozatarciaróżnicpomiędzywywłaszczeniemainnymirodzajami
władczychingerencjipodmiotówpublicznychwprawowłasności.
Nagrunciepolskiegoustawodawstwawistociedopieropopierwszejwojnieświato-
wejiuzyskaniuprzezPolskęniepodległościmożnamówićopolskimustawodawstwie
wywłaszczeniowym.Wcześniejbowiemistniałyrzeczjasnaaktyprawneregulująceoma-
wianekwestie,niemniejjednakwchodziłyonewskładporządkuprawnegopaństwza-
borczych.Wzwiązkuztympierwszą,strictepolskąregulacjąwywłaszczeniową,było
rozporządzeniePrezydentaRPzdnia24września1934r.Prawoopostępowaniuwy-
właszczeniowem26.
Rozporządzenietowart.1ustanawiałozasadę,iżwywłaszczeniebyłodopuszczalne
jedyniezewzględówwyższejużyteczności,zaodszkodowaniem,wprzypadkach,wktó-
rychprzepisprawaprzewidujemożliwośćwywłaszczenia.Znamiennejest,iżwspomnia-
wicz,Wywłaszczeniewustawodawstwieangielskim1845-1907,Kraków1912,s.94,por.równieżK.Sobczak,
Wywłaszczeniejakoinstrumentgospodarkiplanowejradnarodowych,Toruń1962,s.24inast.
25
TakL.Duguit,któregopoglądyprzywołujeS.Czuba-S.Czuba,Cywilnoprawnaproblematyka...,s.21,
por.równieżA.Wasilewski,Administracja...,s.17.
26
Dz.U.nr86,poz.776,zezm.
