Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Działaniamilitarneiniemieckapolitykaokupacyjna
47
Żydów-PolakówiHenrykBrautigam–reprezentantZjednoczonychNiemieckich
KomitetówWyborczych60.Jakjużpisano,nowaRada,wodróżnieniuodpoprzed-
niejpochodzącejznominacji,posiadałaznaczniewiększąsamodzielnośćwza-
kresieswejwewnętrznejorganizacji.
Zwrotwprzebieguwydarzeńmilitarnychmiędzywalczącymistronamikonflik-
tunastąpiłlatem1918r.Państwacentralneponiosływtedyszeregklęskmilitar-
nych.Wdrugiejpołowielipca,wbitwienadMarną,załamałasięostatnianiemiec-
kapróbaprzełamaniafrontuzachodniego,awewrześniurozsypceuległydwa
innefronty–bałkańskiiwłoski61.Jesieniąodnotowanoprzegraneoperacjena
fronciewschodnim;wciąguzaledwietrzechtygodniaustriackastrefaokupacyj-
nazostałacałkowiciepozbawionagarnizonów62.Wydarzeniateskłoniływalczące
stronydopodjęciarokowańpokojowych.Podpisanieprzezstronęniemieckąwa-
runkówzawieszeniabroni11listopada1918r.uznajesięzaaktkończącyIwoj-
nęświatową,niemniejakcjewyzwoleńczewposzczególnychmiejscowościach
byłegoKrólestwaPolskiegodokonywałysięwniewielkichodstępachczasowych,
wokreślonychokolicznościachicharakteryzowałysięróżnorodnymprzebiegiem.
Wpaździerniku1918r.RadaRegencyjnawWarszawiepodjęłapróbęprzeję-
ciawładzyzrąkokupantów,leczdopiero7listopada,wLublinie,podprzewodnic-
twemIgnacegoDaszyńskiegopowstałTymczasowyRządLudowy,niezależnyod
niemieckiejadministracjiwojennej.Wspecjalnym„ManifeściedoLuduPolskiego”
proklamowanooswobodzenieokupowanejprzezNiemcówczęścizaborurosyj-
skiegoiskładanoobietnicereformspołecznych63.Wieścinatentematdocierają-
cedoŁodziorazinformacjaoprzybyciu10listopadadoWarszawyzwolnionego
przezNiemcówzwięzieniawtwierdzymagdeburskiejJózefaPiłsudskiegostały
sięsygnałemdozbrojnegowystąpieniaprzeciwkookupantom64.
Akcjawyzwoleńcza,poprzedzonaporozumieniemorganizacjiparamilitar-
nychipolskichpartiipolitycznych,rozpoczęłasięwŁodzi11listopada,późnym
60M.Jaskulski,Władzeadministracyjne…,s.96.
61IIbitwanadMarną(od15lipcado5sierpnia1918r.)–bitwanaprzedpolachParyża,gdzie
wojskafrancuskiepoddowództwemFerdynandaFochapowstrzymałyostatniąofensywęniemiecką.
J.Pajewski,Pierwszawojnaświatowa1914–1918,Warszawa2005,s.694–695.
62WswoistejnarracjiwydarzeniateukazujeNormanDavies:„[…]nafronciewschodnimżołnie-
rzearmiiaustro-węgierskiejpoprostuspakowaliplecakiiruszylidodomu.Pułkiczeskieruszyływkie-
runkuCzech;Madziarzy–wstronęWęgier;Tyrolczycy–doTyrolu;mieszkańcyGalicji–doswoich
rodzinnychmiastiwsi.Ofcerowieporzuciliwszelkiepozoryporządkuizniknęliwogólnymbezładzie.
Urzędnicypaństwowiprzekazalikluczeodswoichbiurdozorcom,poczymwyjechali.Zdziwieniludzie,
którzyprzez4latażylipodrządamiwojskowych,zostalinaglepozostawienisamymsobie.Porzucono
ich”.N.Davies.Bożeigrzysko…,s.858.Pierwszymnaziemiachpolskichterenem,którywtakisposób
odzyskałwolność,byłCieszyn(28października1918r.).
63J.Pajewski,Odbudowapaństwa…,s.285–288.
64P.Waingertner,11listopada1918rokuwŁodziwwydawnictwachźródłowychiopracowa-
niachhistorycznych,[w:]Łódźwdrodze…,s.74–75.Dnia10listopada1918r.łódzkaprasazamieściła
odezwęprzedstawicieliłódzkichorganizacjiwojskowych„DowszystkichobywatelimiastaŁodzi”wzy-
wającądospokoju,współpracyipomocywzabezpieczeniumiasta.Otakąpostawęorazzaprzestanie
rozbrajaniażołnierzyniemieckichapelowałyrównieżwładzeMagistratumiastaŁodziwnocyz11na
12listopada1918r.OdezwaMagistratum.Łodzi,NKŁ1918,nr308,s.1;Łódź1423–1823–1973.
Zarysdziejówiwybórdokumentów,oprac.R.Rosin,M.Bandurka,Łódź1974,s.147.
