Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pierwszestolat–pracowiciifanatyczni
21
wnichdozrozumienia,żepurytańskacenzuraiestetykaograniczająjąinie
pozwalająwyrażaćwewnętrznychkonfliktówczyradościzwiązanychzdo-
memirodziną.EdwardTaylor(1642?-1729),innyznakomitypoetasie-
EDWARD
demnastowiecznejNowejAnglii,niewidziałpotrzebypublikowaniaswoich
TAYLOR
wierszyipodobnoprosiłrodzinęozniszczenieichpośmierci.Odkrytoje,
warchiwachbibliotekiuniwersytetuwYale,dopierowlatachtrzydziestych
dwudziestegowieku.Wyrafnowane,przepełnionemetafzycznąwyobraźnią
iprzenikliwąnabożnością,ukazująonesiłępoezjiwwyrażaniuprzepaści
międzydoskonałościąBogainicościączłowieka.
Purytaniewiedzielijednak,żepoetyckąopowieśćmożnawykorzystać
dopropagowaniawiary.Pozwalałaonaprzecież,przypomocyaforyzmów,
rymów,grysłówczywzniosłychwizji,przekazywaćzasadymoralneimi-
stycznedogmaty.PoematTheDayofDoom(1662)MichaelaWiggles-
MICHAEL
wortha(1631-1705),liczącaponaddwieściezwrotek,monotonnierymo-
WIGGLESWORTH
wanaeksplikacjazasadkalwinizmu,przezdwawiekisłużyłajakoswoista
instrukcjawiary.Ukazywałscenyludzkiejsłabościibezecności,boskiego
gniewuiwyrafnowanych,piekielnychkar.Wszkołachuczonogonapa-
mięć,wpajającdzieciompoczucienieustannej,bezdyskusyjnejwinyzagrze-
chyAdamaiEwyorazstrachuprzedBogiemzagniewanym,surowym,bez-
ustannietropiącympotknięciaswoichsług.
Bibliabyłanajwyższymwzorcemartystycznym.Zawierałaprzydat-
ne,powszechnieużywanesymboledotyczącewalkidobrazezłem.Była
przykłademprzejrzystościwywoduiprostotyjęzyka.Jejstylnaśladowały
pisaneprzezpurytanówkronikiihistoriekościoła,traktatyreligijneika-
zania.Teostatnie,częstoprawdziwedziełasztukioratorskiej,wiązałyre-
ligijnemetaforyzwydarzeniamiżyciacodziennego,domostwem,zagro-
dą,warsztatem.Nabieżącoostrzegałyprzedinnowiercamiisytuacjami
mogącymiprowadzićdoosłabieniawiary.Wygłaszanezoratorskąpasją,
częstoprzezznanychduchownych,szybkopowielaneikolportowane,
byłyczymśwrodzajukulturalnychnowinek,jakdziśpremieryflmówczy
publikacjeksiążek.WswoimPamiętnikusędziwySamuelSewallwspomina,
żekazania,oboknp.paczkimigdałów,służyłymuzadrobneprezentydla
wdowy,októrejwzględyzabiegał.
Tematemodpoczątkuakcentowanym,zczasemcentralnymwtwór-
czościpurytanów
,byłyobawyoupadekmoralnykoloniiiutratęreligijnego
zapałuipoświęceniapierwszychPielgrzymów
.Wieleuwagipoświęcamu
wspomnianyjużCottonMather,jedenznajbardziejpłodnychiwpływo-
COTTON
wychkronikarzyNowejAnglii,autorponad500publikacji.WTheWonders
MATHER
oftheInvisibleWorld(1692),opisiegłośnegoprocesuwSalem,ostrzega
onprzedrozprzestrzenianiemsięDplagizłychaniołów”,któredocierając
docorazwiększejliczbyosób,wciągająjewDpiekielnyzamysłopętania
