Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PolskarecepcjatwórczościOrsonaWellesa
17
świecieodsłanianowesensy.Po11września,podczaswojnywIraku,za-
brzmiałznowąsiłą,byłokrutnąrozprawązamerykańskimkompleksem.
Jegobohater,mówiącdzisiejszymjęzykiem,jestrównocześnierekinem
zWallStreetiantyglobalistą,najbogatszymAmerykaninemirównocześnie
wydawcąpopulistycznejgazetybroniącejuciśnionychprzezkapitalizm.Ży-
ciepubliczne,politykaimediasąukazanewObywateluKanewsposóbpre-
kursorskonowoczesny,jakospektakl48.NatomiastPiotrKletowskiupatruje
kilkuźródełwielkościObywatelaKane’a.Wfilmietymporazpierwszyuda-
łosięuchwycićczłowieczeństwowcałymjegoskomplikowaniuiniejedno-
znaczności.Cowięcej,Wellesuwolniłkinoodjegoartystycznegotła,zktó-
regoczerpałoswójrodowód(klasycznejliteratury,malarstwa,teatru),by
wkroczyćnaterencharakterystycznytylkodlasztukifilmowej.Innącechą
(dlamnie,przyznam,niedokońcazrozumiałą)czyniącą,zdaniemKletow-
skiego,zObywatelaKane’aarcydzieło,jestto,żefilmzrealizowałgenialny
dyletant,nieznającysięnakinie.OstatecznywniosekKletowskiegobrzmi
jednakdziwnieznajomie:ObywatelKanejestHpodziśdzieńniedoścignio-
nymreprezentantemsztukidemokratycznej,tj.takiej,któramiastnarzucać
jednoznacznąwykładniętego,cowidzimynaekranie,powodujerozplenie-
nie,dysseminacjęsensu”,codokonujesiędziękigłębiostrości49.
Gwoliprawdy,zdarzałysięrównież(coprawda,nieliczne)artykułykry-
tycznelubprzynajmniejambiwalentne.Niektórzykrytycyumniejszaliza-
sługiWellesa,wskazującbądźnato,żesamniczegoniewymyślił,ajedynie
wykorzystałto,costworzyliinni,wykorzystałtalentyswoichznakomitych
współpracowników50,niestworzyłżadnejHszkoły”,niewychowałnaśladow-
ców51.TegotypukrytycyniekoniecznieodmawiająwielkościObywatelowi
Kane’owi,niekiedytylkolokująjejźródławinnychmiejscach.Naprzykład
zdaniemRafałaSyskiHKanebyłeksperymentemdokonywanymniewimię
awangardowychposzukiwańczyintelektualnychambicji,leczabyzłamać
obowiązującewzorcefilmowegoprzekazu,zbierającwjednymdzieledo-
świadczeniafilmowejestetykipoprzednichdekad.Wellesniczegoinnych
twórcównienauczył,nietworzącżadnejszkoły,tendencjiczytrendu”52.
ChybanajbardziejniechętnymWellesowikrytykiembyłAleksander
Jackiewicz.Wpierwszymbodajposocrealistycznejprzerwieartykulenate-
matObywatelaKane’astwierdzamiędzyinnymi:HObywatelKanemasporo
banałów.Banalnajest«różyczka»,któraokazujesiękwiatemnamalowanym
nasankachzdzieciństwa.Tandetątrącizachowaniesięmilionera,naciąg-
nięteizbytpodkreślonesąniektóresytuacje,zanadtodogranedokońca.
48T.Sobolewski,ObywatelKane,HFilmowy.MagazyndoCzytania”2012,nr2.
49P.Kletowski,ObywatelWelles,HKino”2014,nr10.
50Por.J.Słodowski,Najwspanialszazabawka,HFilm”1987,nr47:HTrzebamiećświado-
mość,że«rewolucyjność»dziełajestpoczęściwtórna,poczęścieklektyczna.Wellesniczego
nieodkrył,tylkowiściegenialnysposóbzebrałdotychczasoweosiągnięciakinaipokazał,jak
będziemożnaznichkorzystaćprzeznastępne25lat”.Wtymduchurównieżmiędzyinnymi
K.Zarębski,ObywatelKane,HGazetaTelewizyjna”2003,nr237.
51Por.R.Syska,70latCharlesaFosteraKane’a,HEKRANy”2011,nr1-2.
52Ibidem.
