Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
temjestjednostka.Choćzdrugiejstronyusilniezapewniałon,
żenienależysięlękać
widmahipostaz,którymiobciążonyjestterminHświadomośćspołeczna”,
jeżelisięzgórywyjaśni,żezwrotuHwspołecznejświadomości”używam
jakowyrażeniaskrótowego,żeidzietuotreścimyślowecharakterystyczne
dlapewnychśrodowisk,żeidzieopojęcia,obrazy,przekonaniaioceny,
któresąmniejlubwięcejwspólneludziompewnegośrodowiskaiktóre
wświadomościposzczególnychjednostekumacniawzajemnasugestia,
umacniaprzekonanie,żedzieląjerównieżinniczłonkowietejsamej
grupy
21.
JednakmimotejeksplikacjiOssowskiwyraźnieprzeciw-
stawiałsięhipostazowaniutakichpojęć,jakHduszazbiorowa”,
Hprzedstawieniazbiorowe”czyHumysłgrupowy”.Sądził,że
takiepodejściejestopartenanieporozumieniach,zaktóreob-
winiałmiędzyinnymiEmilaDurkheimaijegoszkołę,atakże
małofortunnytytułksiążkiWilliamaMcDougallaTheGroup
Mind,który-wbrewintencjomjejautora-niewłaściwiezin-
terpretowano.Polskisocjologpostulował-mówiącjęzykiem
klasycznejfilozofii-bydocieraćdosubstancjalno-realnych
(ontycznych)źródełowychkategoriipojęciowych22.
WedługzatemOssowskiegoświadomośćspołeczna(zbioro-
wa)nieistniejepozaumysłamijednostek.Jawisięonajakofe-
nomentypowy,charakterystycznydlajakiejśzbiorowościosób.
ProcesjejHkreacji”polegatonatym,żejeślipoglądyiprzeko-
naniajednostekprzejmowanesąiakceptowaneprzezinnych,
ulegającagregacjiiuzgodnieniu,towkonsekwencjistająsię-
jakwynikazanalizytekstówOssowskiego-ponadindywidual-
nymiwzorcami,schematamimyślenia,którezaczynajązwrotnie
oddziaływaćnamyślenieosób.Itylkowtymsensiemożna
mówićoświadomościspołecznejczygrupowej,aniewtym,że
społecznościsąbytamimyślącymi23.Innymisłowy,biorącpod
21StanisławOssowski,Strukturaklasowawspo³ecznejświadomości,w:tenże,
21
Dzie³a,t.5:Zzagadnieństrukturyspo³ecznej,PWN,Warszawa1968,s.89.
22Ossowskikonstatował,że„duszazbiorowa”totylkonazwapewnegozespołu
22
elementówpsychikiindywidualnejposzczególnychjednostek,relatywniewspól-
negoczłonkomzbiorowości.Zkolei„przedstawieniazbiorowe”sąprzeżywane
przezkonkretneosoby,atylkoposiadająspołecznągenezę(StanisławOssow-
ski,Oosobliwościach...,s.141).Jednakniełączysięona–jaknależydomnie-
mywać–zjakimśabsolutnymspołecznymdeterminizmemwtymwzględzie.
23JanSzymczyk,Wświecie...,s.59.
23
JanSzymczyk
ELEMENTYONTOLOGIISPOŁECZNEJ
21
