Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
towarzyszyływspomnianewcześniejaktyterroruwobecmas
żydowskich—staledochodziłodopobić,gwałtówicorazczęściej
zgarnianomężczyzndorobótprzymusowych3.
WodpowiedzinaterrorniektórzyŻydzizdecydowalisięuciekać
nawschód,podokupacjęsowiecką.Niebyłatojednakmasowa
ucieczka,gdyżdlawielureligijnychŻydówprzejściepod„bezbożną”
władzębyłoniedopomyślenia,aprzytympodokupacjąsowiecką
panowałyniezwykletrudnewarunkiżyciowe.SamBielawskirównież
przedostałsięwrazzbratemzakordon,doSiemiatycz,alewrócił
pokilkutygodniach,rozczarowany:„Brakłaźni.Małojedzenia.Brak
pracy.Trudnoomiejscedospania.Czymogliśmysprowadzićtucałą
rodzinę?Poumieralibyśmyzzimna,głodualbochorób.WWęgrowie
byłoźle,aletubyłojeszczebardziejniedowytrzymania”—zapisał
wswoichwspomnieniach.PodczasgdyniektórzyŻydzisalwowalisię
ucieczkąnawschód,doWęgrowaprzybyłowieluŻydówwygnanych
zinnychczęściokupowanejPolski,główniezterenówwcielonych
doRzeszy4.Wedługszacunkupolskiegoburmistrza,wwyniku
przesiedleńzlat1939-1940liczbaŻydówwWęgrowieprzekroczyła
8tysięcy5.Wpołowiepaździernika1939rokuNiemcyprzystąpili
doreorganizacjiadministracyjnejGeneralnejGuberni6.Powiaty
połączonowówczaswwiększejednostkiadministracyjne,tzw.
Kreishauptmannschafty.Siedzibąskonsolidowanegopowiatu
(powstałegozpołączeniapowiatówsokołowskiegoiwęgrowskiego)stał
sięSokołówPodlaski.ZpunktuwidzeniawęgrowskichŻydów
istotniejszeokazałosięjednakto,żepierwszymstarostą
(Kreishauptmannem)zostałniejakiErnstGramß,fanatycznyhitlerowiec
iokrutnik.WlistachdożonyGramßpisałopoczątkachswego
„panowania”:„mamtuwspaniałydom,dwawierzchowce,samochód
itowszystko,cotrzeba,abyżyćwstylu«małegogubernatora».Wparku
jestbasen,wybudujesięsaunę,jestemtutajkrólem[...]”7.Istotnie,
władzaKreishauptmannanad„ludem”byłapraktycznienieograniczona,
ajużnajbardziejwidocznebyłotowodniesieniujegożydowskich
„poddanych”.13września1940rokurozporządzenieGramßa
ograniczyłoprawopobytuludnościżydowskiejnatereniepowiatu,
czemutowarzyszyło—od13październikategoroku—wydłużenie
