Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Materiałiprzyborypisarskie
53
miny(vélin),używanedomałychluksusowychmodlitewników,sporzą-
dzanozeskórekembrionówjagnięcychlubświeżourodzonychjagniąt
(chartanonnata,virginea).Dochowałsięprzepiswyrobupergaminu
pochodzącyzVIIIw.pt.Pargaminaquomodofieridebent.Otóżwedle
tejreceptynaprzódmoczonokilkadniskóręwwodziewapiennejcelem
oddzieleniasierści,którąnastępnieostrymnarzędziem(tzw.rasorium)
zeskrobywano;oczyszczonątymsposobemzsierściskóręjeszczerazmo-
czonowwodziewapiennej,abyusunąćtłuszcziżółtawąbarwę,poczym
naciąganojąnaramy,suszono,gładzonobismutemanadto(wpóźniej-
szychczasach)pociąganopowierzchnię,naktórej,miałosiępisać,cien-
kąwarstwąsproszkowanejkredy(blichowanie)ipergaminbyłgotówdo
użytku.
Sposóbwyrobupergaminuniebyłjednakwszędziejednakowy,stąd
wwiekachśrednichrozróżnianowEuropiedwagatunkipergaminu:npo-
łudniowy”inpółnocny”4.Południowypergamin,zwanytakżeniekiedy,
choćniezbytściślenwłoskim”,byłwużyciuweWłoszech,wHiszpanii
iwpołudniowejFrancji.Pergamintensporządzanyzdelikatniejszych
gatunkówskóry(owczej,koziej,jagnięcej)byłtylkozjednejstronygła-
dzonyikredowanyitoodstronymięsnej,takżezewnętrznastronaskóry,
tylkozesierścioczyszczona,byłachropawaiżółtawalubszara.Tylko
jednazatemstrona(tzw.album)byłaprzysposobionadopisania.Nie
ulegawątpliwości,żepergaminpołudniowybyłnaśladownictwempapi-
rusu,gdyżtakjakon,tylkozjednejstrony(tj.włókienpoziomych)był
gładzonyiprzygotowanydopisania–niedziw,żebyłwłaśnietamroz-
powszechniony,gdzienajdawniejinajbardziejzagnieździłsiępapirus.
Gdyzaśpergaminwszedłtamwużyciedosporządzaniapisanychobu-
stronnieksiąg,tochociażzaczętogogładzićjużzobustron,przecież
różnicęmiędzyobiemastronami(mięsnąisierściową)nietrudnorozpo-
znać.Natomiastwkrajachpołudniowychwkonserwatywnychkancela-
riach,dopisaniadokumentównadalpozostawałwspadkupopapirusie
pergaminjednostronnietylkoobrobiony.
Drugigatunekpergaminuużywanegowwiekachśrednich–toper-
gaminpółnocny,równieżniecałkiemściślenazywanyniemieckim,miał
onbowiemznacznieszerszyzasięgrozpowszechnienia,obejmującpoza
NiemcamizjednejstronypółnocnąFrancję,zdrugiejPolskęiWęgry,
orazoczywiściekrajenapółnocdalejleżące(Anglię,Skandynawię).Spo-
rządzanazeskórcielęcychtatzw.chartatheutonicabyłagrubsza,tęż-
sza,nietakmiękkaidelikatnajakchartaitalica.Nadtowyprawiano
obiestronypergaminupółnocnego,takżeniemauniegoróżnicywgład-
kościiprzysposobieniudopisaniapoobustronach.Skądpochodzita
odmianairóżnicazpergaminempołudniowym?Otóżwkrajachnapół-
nocodAlppołożonychniebyłataantycznatradycjawtakimstopniu
4Por.SantifallerL.,DasLaaserSteuerregisterv.J.1277(odb.zczasop.nDer
Schlern”XIII,1932/3)wekskursieIIIpt.ÜbersüdlichesundnördlichesPer-
gament,gdzieinowszaliteraturaprzedmiotupodana.
