Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przewiduje,żedo2020rokugłównymźródłemchoróbbędączynnikiwypływającezestresu.Awięc
turównieżmamyprzykład,żeproblemyindywidualnestająsięwielkimizagadnieniamipublicznymi.Gdy
nieudanamsięograniczyćproblemustresuwmiejscupracyczynaprzykładmasowejotyłości,tomożemy
byćpewni,żeichskutkibędąwidocznewinnychsferach,itonietylkowobrębiepolitykizdrowotnej.
Tymczasemzupełnieodmiennerealianapotykamy,gdycofniemysięokilkaczywięcejwieków
wprzeszłość.Nieistniałowielepolityk.Bardzodługoniebyłonaprzykładpolitykiekonomicznej
wdzisiejszymrozumieniu.Kwestiazaspokojeniapotrzebmaterialnychleżałabowiemwgestiikażdego
człowiekazosobna,względnietworzonolokalnemechanizmysłużącezaspokajaniupotrzeb(dotyczyłyone
pomocybiednym).Byłatodomenadziałaniakościołów,grupcharytatywnych.Pierwszeangielskie
średniowieczneprawodawstwoprzewidywało,żedziałanianarzeczpomocyspołecznejbędąmiałymiejsce
napoziomielokalnym.
NiemaldokońcaXIXwiekunieistniałapolitykaspołecznajakoscentralizowanaaktywnośćpaństwa,
ponieważniebyłopaństwowychsformalizowanychikompleksowychsystemówwsparcialudziwokresie
przeżywaniajakichśtrudnościwutrzymaniusięczyteżzabezpieczaniapotrzebmaterialnychnaczasstarości
(zabezpieczeniestarościodbywałosięwśrodowiskurodzinnym).Jakwiadomo,niemieckikanclerzOttovon
Bismarckwprowadzałsukcesywniescentralizowanymodelpolitykispołecznej.Pozakończeniukariery
zawodowejobywatelemogliliczyćnaemeryturę.Alebyłotorozwiązanienieporównywalnezdzisiejszymi
systemamiemerytalnymi.Wtamtymczasieprzeciętnyobywatelniemiałwielkichszansnapobieranie
świadczenia,zwłaszczazbytdługo.Przeciętnyówczesnyrobotnikprzechodziłnaemeryturęwsytuacji,gdy
jegoprzeciętnaśredniaoczekiwanadługośćżyciaupływałana20latprzedosiągnięciemwieku
emerytalnego.Obecniewkrajachrozwiniętychjestodwrotnie.WkrajachOECDśredniaoczekiwana
długośćżyciawynosi76lat,anaemeryturęmożnaprzejśćodokoło65rokużycia(częstojeszcze
wcześniej)7.
Czypolitykipublicznesąrzeczywiściepotrzebne?Wydajesię,żerozrostfunkcjipaństwa,którywyraża
sięwrosnącejliczbiejegopolityk,madośćzobiektywizowanetło.Wskazywaliśmynato,pokazującrosnącą
różnorodnośćproblemów,któremającharakterzbiorowy.Niejesttak,żenaukowcyianalitycyzajmującysię
problematykąpolityksugerują,iżpowinnobyćichwiele.Przeciwnie,teoriepolitykpublicznychzazwyczaj
podkreślają,żeinterwencjepublicznepowinnybyćpodejmowanetylkowprzypadku,gdystwierdzamy,
żewszystkieinnemetodyrozwiązaniaproblemówokazująsięnieskuteczne,naprzykładtakiejakdziałania
samychobywateli(samoorganizacjaspołeczna),czymetodyoparteofunkcjonowaniewolnegorynku
wymianyróżnychdóbriusług.Naukowcyprowadząswojąrefleksjęraczejnadefektywnościądziałań
publicznych,którezostałyprzeprowadzone,albonadmodelamidziałańiuwarunkowaniami,któremogą
sprawić,żedziałaniawpolitykachmająszanseprzynieśćefekty.
Wanalizachpolitykwskazujesięczęsto,żeznacznaczęśćproblemówsamarozwiązujesięzuwagi
napewnezaistniałeokoliczności.Naprzykładbezrobociespada,gdynadchodzimomentożywienia
gospodarczego.Poziomubóstwaspada,gdyprzybywamiejscpracywwynikuznaczącychinwestycjiczy
ożywieniagospodarczego.Gdywzrastaprzestępczość,obywatelewswoichlokalnychśrodowiskach
zakładająmocniejszezamkiwdrzwiachczyustanawiajągrupypilnującesamochodównaosiedlowych
parkingach.WynikibadańprzeprowadzonychwWielkiejBrytaniiwskazują,żewiększośćbezrobotnych
samaznajdujezatrudnieniewciągu6miesięcyoddatyzarejestrowaniasięwurzędziepracy.Porokujest
tojuż90procentzarejestrowanychbezrobotnych.Wtymczasienietrzebazateminterweniować.Pozostaje
jednakgrupa,którawymagaokreślonegotypuwsparcia.
Większośćproblemówjestrozwiązywanapozamechanizmamifunkcjonowaniapolitykpublicznych.Otóż
mechanizmyrynkowesąśrodkiemrozwiązywaniaznacznejichczęścibądźteżzapobiegająone
potencjalnemuwystępowaniuszereguproblemów,zwłaszczawzakresiezaspokajaniupotrzebmaterialnych.
Mechanizmyrynkowe(niezależnie,zjakądoząodgórnejregulacji)sprawiają,żewiększośćludziznajduje
dochódiśrodkidożycia(jakkolwiekniezawszesąonezadowalające).
Niemniejjednaknawetekonomiaklasycznamówiozawodnościrynkuwprzypadkuwytwarzania
określonychdóbr.Szeregekonomistówpodkreśla,żemechanizmwolnegorynkujestskuteczny,ale
wokreślonychokolicznościachczyprzyspełnieniuokreślonychwarunków.Awięcdopewnegostopniasame
mechanizmywolnegorynkumusząbyćpoddawaneinterwencji.AmartyaSen,zdobywcaekonomicznego
Nobla,uważa,żekoniecznajestkomplementarnośćrynkuorazinstytucjipozarynkowych.Wksiążce
„Rozwójiwolność”pisze:„Całościoweefektysystemurynkowegosąuzależnioneodjegootoczenia
politycznegoispołecznego”8.Sentwierdzi,żeabyrynekdobrzefunkcjonował,trzebazadbaćowłaściwe
przygotowaniejegopotencjalnychuczestników,odostępludzidoinformacji,wiedzyorazzabiegaćoto,
bynienastąpiła–jakontonazywa–„akumulacjaasymetrycznychkorzyści”,czyliabyniektórzyuczestnicy
rynkunieposiadalinadmiernegowpływunaregułybiznesu.ZkoleiDouglassC.North,laureatnagrody
Noblaz1993roku,pisał,żegospodarka,abybyłaefektywna,potrzebujejasnychregułgry(takjakwpiłce
