Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Relacjepaństwo-wojnawstarożytności
57
samychwalczących,leczrównieżcałeludy.Bywałoitak-jakwłaśniecho-
ciażbywstarożytnejSparcie-żepobórdowojskabyłpowszechny,dotyczył
wszystkichwolnych,takdziewcząt,jakichłopców,którzymielibyćsposobieni
dosłużbyswemupaństwu.KażdywięczrównychSpartanwyposażanybyłprzez
państwotak,byjegosytuacjaekonomicznapozwalałanapełneoddanieswojej
energiiiczasusztucewojennej.Tozkoleibyłoniezbędnewsytuacji,gdyjedna
wojnapociągałazasobąkolejną,wymuszonąkoniecznościąobronydopieroco
podbitychziem.Doskonałyprzykładstanowiąwojnymesseńsko-spartańskie,
którewVIIIwiekup.n.e.solidnienadwątliłypotęgęmilitarnąSparty.Towymu-
siłozmianywprowadzoneprzezsystemLikurga,któryuczyniłSpartętym,czym
byłaprzezwiekiswejświetnościiczympozostałaażdoswojegoupadku20.
Spartaniestanowilikulturęwojownicząosadzonąwwojowniczymspołeczeń-
stwie.AzatemwstarożytnejSparciekulturawojownicza(wojsko)stanowiła
częśćspołeczeństwawojowniczego(społecznościsamejwsobie).Niewywią-
zywałsięmiędzynimiżadenkonflikt.Obiestronywspierałysięiumacniały
nawzajem.
Zwróćmyuwagę,żenierzadkowykrwawienienarodówspowodowaneprzez
wojnyprowadziłojedounicestwienia,bywałojednakżeitak,jakwprzypadku
Sparty:odrobiwszyswącywilizacyjnąlekcję,naródtrwawzmocniony,jesz-
czelepiejszkolącswearmiedoboju.Częstodziałosiętakjedyniedoczasu
zbytniegozaufaniawewłasnąsiłę,którenieuchronnieprowadziłodozguby.
ZdaniemArnoldaJ.Toynbee’gonietylkoSpartapokładałazbytdużenadzieje
wmilitaryzmie.JejlospodzielićmiałytakżemiędzyinnymiAsyria,upojony
własnymizwycięstwamiRzym,KarolingowiewojującyzSasami,apóźniej
takżecywilizacjeAztekóworazInków,nktórzysamibezlitośniegromilisłab-
szychsąsiadów,pókihiszpańscykonkwistadorzy,przybyszezinnegoświata,
niepokonaliichorężem,jakiemuniepotrafilisprostać”21.Wedługtegoautora
postępsztukiwojennejwwielumiejscachrozwijałsiękoszteminnychsztuk
inauk,cowkonsekwencjipowodowałojedynienzastój,upadekirozkładcywi-
lizacji”22.Wojowanieskupiłosiębowiemprzedewszystkimnasamymsobie,
wnajbardziejnewralgicznychpolitycznieokresachpodporządkowującpotrze-
bomakcjizbrojnychznacznączęśćdziałańpaństwa,jakrównieżrozwójjego
życiaintelektualnego.WrozważaniachMariiOssowskiejmożnazauważyćdwie
tendencjerozwojowewdziejachEuropy.Pierwszaznichbierzeswójpoczą-
tekwewzorzeHomerowegorycerzaiprzebiegaażpowzórdemokraty.Drugą
20A.J.Toynbee,Wojnaicywilizacja,tłum.T.J.Dehnel,WydawnictwoDeAgostiniAltaya,
Warszawa2002,s.37-39.
21Ibidem,s.63.
22Ibidem,s.147.
