Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DlaczegowartodziśczytaćZygmuntaBalickiego?
15
nązłożoność12.GłówniezaDurkheimemprzejąłSpencerowskieujęcieanalogii
organicystycznej(systematyczneporównaniaspołeczeństwadoorganizmu,
funkcjonalizmwymogówniezbędnychspołeczeństwujakocałościdoadaptacji
dootoczeniaizałożeniadotyczącewymoguDnormalności”iDpatologii”).
Balickibył,podkreślmy,teoretykiemnietylkonamiarędziewiętnastowiecz-
ną.To,coijakuprawiałwsocjologii,Dpasuje”doznaczniepóźniejszychpod-
stawowychstylównamysłunadstrukturąidziałaniemświataspołecznego.Był
teoretykiem,któryznałswojąwartośćiniebezracjiuważałsięzanowatora
(międzyinnymipisałotymwewstępiedoPsychologiispołecznej).
Jegocelembyłostworzeniewieloelementowegosystemusocjologiisyn-
tetycznej,doktóregoDnajkrótsządrogą”miałprowadzićwielcerozbudowany
programpsychologiispołecznej.Pierwszykrok,zarównodoprogramupsycho-
logiispołecznej,jakidosocjologiisyntetycznej,miałajednakstanowićzupełnie
innasocjologia,amianowiciesocjologiarozwojuspołecznego,podporządko-
wanaparadygmatowiorganicystyczno-funkcjonalistycznemu,główniewwersji
Durkheimowskiej.
Powtórzmyrazjeszcze:powstaniesystemusocjologiisyntetycznejwiązał
Balickiprzedewszystkimzwyodrębnieniemirozwojemautonomicznegopod-
systemupsychologiispołecznej,poprzedzonejchronologicznieiteoretycznie
socjologiąorganicystyczno-funkcjonalnąspołeczeństwapolitycznego13,oraz
zwytworzeniemspecyficznegopodejściateoretyczno-metodologicznego14.
Wielokrotnieakcentował,żetworzeniesocjologiisyntetycznejtraktujejako
skomplikowanyprocespoznawczyiorganizacyjny,wymagającyodteoretyka
nieustannychbadańrelacjimiędzyczęściamiskładowymitejsocjologii.Mówił
wewstępiedoPsychologiispołecznej:DDopókiniepowstaniesamodzielnapsycho-
logiaspołecznajakodziałrównoległydowyłącznieniemaldotychczasuprawia-
nychbadańnadzjawiskamiorganiczno-funkcjonalnymiidopókiniezostanie
wyświetlonynależyciestosunekwzajemnyobuszeregówzjawisk,dopótyso-
cjologiasyntetyczna,jakoskończonaizamkniętawsobienauka,ustalićsię,ani
nawetpowstaćniemoże.Brakjejdotegojednegojeszczewarunku:-własnej
metodyścisłej.[ł]Wychodzącztychzałożeń,podjąłempierwsząpróbęugrun-
12NajwięcejwspólnegowydajesięmiećDsojusz”zDurkheimemijegoszkołą,cojużzosta-
łozasygnalizowane.Organicyzm,któryBalickiemuprzedewszystkimprzypisująbadaczejego
zaangażowańwsocjologięiwpolitykę,dotyczyzwłaszczapierwszejsocjologii,októrejnie-
bawembędziemowa.JegoorganicyzmtobardziejefektDurkheimowskichprzetworzeńdzie-
dzictwaComte’aiSpenceraaniżeliwpływtegoklasykaeuropejskiejsocjologii.Trzebajednak
przyznać,żeZasadysocjologiiSpencerasąBalickiemudobrzeznane,takjakwieluzpierwszego
pokoleniapolskichsocjologów,bardziejnawiązującychdotradycjiSpenceraniżComte’a.
13Naokreśleniezłożonejcałościspołecznej,októrejdynamicedecydowałzarównoprzy-
mus,jakikooperacja.Balickinieużywałterminuspołeczeństwo,leczspołeczeństwopolitycz-
ne.Innymisłowy,wodróżnieniuodswoichwspółczesnychrozszerzałznacznietreśćpojęcia
społeczeństwopolityczne.
14Autorowichodziocośznaczniewięcejniżtylkoometodęwobecnymsensietegotermi-
nu,amianowicieozłożonezwieluelementówpodejścieteoretyczneimetodologiczne.
