Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wciążniewiemydokońca,cowiemy
żedziśjeszczeniepotrafimypomyślećoniepełnosprawnościbezodniesieniadotych
kategorii,jakoojednymzwielustanówżycia3.
UchwalenieprzezOrganizacjęNarodówZjednoczonychKonwencjioprawach
osóbniepełnosprawnych(Dz.U.2012,poz.1169)4w2006rokuprzypieczętowało
3Przykłademwyjściapozadualizmtychkategoriijestparadygmatneuroróżnorodnościprzyjęty
przezczęśćosóbzespektrumautyzmu.Paradygmattenzakładaodmiennośćneurologicznąjako
naturalnącechęróżnorodnościludzkiegogatunku,będącąpoprostuczęściąnaturalnegospek-
trumbioróżnorodnościczłowieka,jakróżnicewpochodzeniuetnicznymluborientacjaseksualna
(którerównieżbyłypatologizowanewprzeszłości).Wujęciuneuroróżnorodnymodmienność
stanowipewienfaktnaukowyiniepowinnapodlegaćocenomwartościującym.Paradygmat
neuroróżnorodnościowystoiwopozycjidoidei,żeistniejejedennnormalny”lubnzdrowy”typ
mózgulubumysłu,albojedennwłaściwy”stylfunkcjonowania.Jesttokulturowoskonstruowana
fikcja,jużnieaktualna(iniesprzyjającazdrowemuspołeczeństwu),podobniejakidea,żeistnieje
jednonnormalne”lubnwłaściwe”pochodzenieetniczne,płećlubkultura(Armstrong,2011;
Furgał,2019;Singer,2017).
4TytułkonwencjiConventiononTeRightsofPersonswithDisabilitieszostałprzetłumaczony
przezPolskęjakoKonwencjaoprawachosóbniepełnosprawnych.Zgodniezoryginalnymbrzmie-
niemtekstukonwencji,będącymwyrazemjejzasadiwartości,podkreślającymszacunekdla
podmiotowościigodnościczłowieka(person-firstlanguage),oddzielającymniepełnosprawność
odosoby,tłumaczeniepowinnobrzmiećnKonwencjaoprawachosóbzniepełnosprawnościami”.
Należywyjaśnićjednak,żeróżnespołecznościosóbzniepełnosprawnościąwybierająrozmaite
sposobyidentyfikacji,ajakospołeczeństworzadkouznajemylubszanujemyichpreferencje
iwyboryzwiązanezkulturowymiipolitycznymiprocesamisamoidentyfikacji.Zasadęperson-first
languagewybierajączęstoaktywiściinaukowcy,którzyprzeciwstawiająsięmedycznemumodelowi
niepełnosprawności,protestująprzeciwkotrwającejdyskryminacji,nadużyciomiodczłowiecza-
jącympraktykomwobecosóbzniepełnosprawnościami.Ztakąsytuacjąmamydoczynienia
wPolsce,gdziekonwencjajesttraktowanajakogłównypunktodniesieniaemancypacyjnych
działańaktywistycznych(Kubicki,Bakalarczyk,Mackiewicz-Ziccardi,2019).Chcącodzwier-
ciedlićtepreferencje,zdecydowałamsiętraktowaćterminnosobazniepełnosprawnością”jako
wiodący.Trzebajednakpodkreślić,żeinneosobyidentyfikująsięprzezzasadęidentity-first
iokreślająsięjakonniepełnosprawni”,comapodkreślać,żeczująsięprzezniepełnosprawność
definiowaniiuważająjązaważnąiwartościowączęśćswojejtożsamości,codziennychprzyzwy-
czajeńirelacjizbliskimi(por.Pamuła,Szarota,Usiekniewicz,2018a).Dziejesiętaknp.winicja-
tywachdisabilitypride(marszedumyzpowodubyciaosobąniepełnosprawną),wśrodowisku
osóbgłuchych,dlaktórychfakt,żeniesłyszą,stanowipodstawęichtożsamościiodrębności,
atymsamymniejestuznawanyzaniepełnosprawność(McIlroy,Storbeck,2011),czywruchu
neuroróżnorodności(neurodiversity).Wjęzykuangielskimfunkcjonujerównieżpojęciehave
disability.Zatemobecniemamydoczynieniazestarciemdwóchkoncepcjiniepełnosprawności.
Koncepcjetożsamościowelansująpolityczniepoprawnyimperatywniedostrzeganiaodmienności
osóbzniepełnosprawnościami.Koncepcjeróżnicującezachęcajądozaznaczaniaodmiennościprzy
założeniu,żeowaodmiennośćdoświadczeńnieoznaczaichmniejszejwartości.Doświadczenie
sprawnościiniepełnosprawnościmożnabowiemumieścićnawspólnejskali,podkreślając,żeoba
rodzajedoświadczeńsąrodzajamibycia-w-świecienormalnymidlacałegorodzajuludzkiego.
Podobnestarciewidocznejestwkoncepcjachfeminizmu.Wfeminizmietożsamościforsowano
pogląd,żeniema(niepowinnobyć)różnicpomiędzymężczyznąakobietąwsferzepublicznej
orazżepłećniema(niepowinnamieć)wpływunaroleiprzywileje.Feminizmróżnicypod-
kreślaróżnicępomiędzytym,cokobieceimęskie,przyzałożeniu,żeodmiennenieoznacza
mniejwartościowe.
