Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1010Przemianymodeluniepełnosprawności
33
uwarunkowań.Opisyniepełnosprawnościróżniąsięnajczęściejgłówniestopniem
determinizmuspołecznego,wktórymposzczególnibadaczeupatrująkonsekwencji
niepełnosprawności.Ci,którymbliższejestspołeczno-kulturowejejpostrzeganie,
widząwtejkategoriimechanizmydeprecjacjiimarginalizacji,coprzekładasięnaza-
biegimająceprzeciwdziałaćspołecznemuwykluczeniuinaszerokopojętedziałania
integracyjne.Inni,zajmującysięrehabilitacyjnymwymiaremniepełnosprawności,
zwracająuwagęrównieżnacechyjednostkoweifunkcjonalnezwiązanebezpośrednio
zuszkodzeniem.Dlanichmodelempracyzosobamizniepełnosprawnościamijest
wzmacnianiepotencjałujednostkiijejzdolnościadaptacyjnych(Krause,2016).Zatem
współcześniewdefiniowaniuniepełnosprawnościkorzystasięzbardziejrozwiniętego
podejściaokreślanegomodelembiopsychospołecznym.Jegozwolennicydostrzegają
iakcentują,żeniepełnosprawnośćjestgenerowanazarównoprzezbarieryspołeczne,
jakiprzezzaburzeniazdrowia(tj.dysfunkcjelubchoroby).Następujerównież
wzrostświadomościwielościniepełnosprawnościorazróżnicwaktywności,funkcjo-
nowaniuipartycypacjispołecznejosóbzniepełnosprawnością,wzależnościodrodza-
ju,stopnianiepełnosprawnościiinnychcech,zwłaszczapłci(Ciaputa,Król,Warat,
2014;Fine,Asch,1981,1988;Morris,1998;Wołowicz-Ruszkowska,2015),wieku
(Priestley,2000;Zarb,Oliver,1992),związanegoznimetapużyciajednostkiczy
orientacjiseksualnej(Shakespeare,Gillespie-Sells,Davies,1996).Mówiąconiepełno-
sprawności,mamywistociedoczynieniazniejednorodnymzbioremzjawisk,oroz-
maitympodłożu,nasileniuimiejscuwdoświadczeniuindywidualnym,copowoduje,
żeosobyzniepełnosprawnościamikonfrontująsięzróżnymirodzajamibarier.
Modelniepełnosprawnościopartynaprawachczłowieka.Zachodząceprze-
mianyładuspołecznego,umacnianiesięwartościdemokratycznych,wtymdyskursu
prawczłowiekajakofundamentóworganizacjiżyciaspołecznego(Mrugalska,2008),
umocniłykonceptualizacjęniepełnosprawnościwkontekścieprawczłowieka.Zna-
czącąrolęwprocesiebudowaniatejkoncepcjiniepełnosprawnościodegrałyorgani-
zacjemiędzynarodowe,którewramachróżnychinstytucjiochronyprawczłowieka,
tj.OrganizacjiNarodówZjednoczonych,RadyEuropyorazUniiEuropejskiej,począt-
kowosygnalizowały,anastępniewprowadziłykonkretnegwarancjeprzestrzegania
wszystkichwolnościiprawczłowiekawobecosóbzniepełnosprawnościami5.
Prawaczłowiekautożsamiasięzprawaminaturalnymi,którejakoprzyrodzone
iniezbywalneprzysługująwszystkimludziom.Sąonepowszechneirówne,niemożna
różnicowaćludzizjakichkolwiekwzględówiztegotytułuprzypisywaćiminnych
katalogówprawczłowieka(Powszechnadeklaracjaprawczłowieka,1948).Takisposób
5Szczegółowonatentematpiszą:KrzysztofKurowskiwpublikacjiWolnościiprawaczłowieka
iobywatelazperspektywyosóbzniepełnosprawnościami(2014)orazMonikaZima-Parjaszewska
wpublikacjiStatusprawnyosobyzniepełnosprawnościąintelektualnąwświetleKonwencjiopra-
wachosóbzniepełnosprawnościamiiinnychaktówprawamiędzynarodowego(2015).
