Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Częśćpierwsza:Rzeczyimarzeniaskamandrytów
Czytojestskutecznaobrona?Czyrzeczizolujeodhistorii,która
jestprzedewszystkimflsprawąludzką”?Acowtedy,gdyhistoria
stajesięnieludzka?Czyprzedmiotrzeczywiściemożeoprzećsię
totalitaryzmowi?
Wświecieobozówkoncentracyjnychnawetprzedmiotyprze-
szłydrogękrzyżową.Każdaniemalrzeczwtymuczestniczyła:
walizki,koce,blaszanełyżki,menażki,manierki.Iprzeztozosta-
łyjakośtragicznieogołocone,azarazemtragiczniewzbogacone.
Podobniejakwsymbolicechrześciańskiejkrzyż,gwóźdź,gąbka,
włócznia…12
WęgierskipoetaJanosPilinszkydostrzegłwnajpospolitszych
realiachpotwornepiętnohistorii.Aletaskazapozwalaimudźwi-
gnąćprawdę,wobecktórejbezradnestałysięsłowa.Pojęzykrzeczy
sięgaTadeuszBorowski,abywyrazićdoświadczenieobozu—flani
wiersz,aniproza,tylkokawałpowroza”13.Przywołanywtymwier-
szupowróz,atakżenóż,sznuripapier,pomimoswejmaterialnej
kruchości,mogąprzetrwaćnawałnicęhistoriiiokazująsiętrwalsze
odżyciaczłowieka:
Jedynąrzeczą,któranaprawdęzostaje,sąprzedmioty,są
rzeczy.Terzeczy,jeślidonasnależały,wjakiśsposóbnaskon-
stytuowały,tworzyłynasząpsychikę,tworzyłynaszeistnienie,
byłytrwałą—trochętrwalsząstrefąnaszegoistnienia,ponieważ
wszystkoinneginie,całapsychicznastrefaistnieniaginiebardzo
szybko,jestwgruncierzeczyniedoodtworzenia,niedoopisania.
Odtworzyćistnienie,sądzę,możnatylkopoprzezprzedmioty,po-
przezdotarciedorzeczy,poprzezzapytaniesukien,pierścionków,
pantofli,pończoch,okien,łóżek,domów,brukuulicznego,karet,
samochodów:kimbyłten,którywasużywał14.
12WypowiedźJ.Pilinszky’egocyt.za:P
.Matywiecki:Poetaascezy.flTy-
godnikPowszechny”2000,nr24,s.14.Ostatniopowstałanatentematmonografia
BożenyShallcross:RzeczyiZagłada(Kraków2010).
13T.Borowski:[inc.flaniwiersz,aniproza…”].W:Idem:Wspomnienia.
Wiersze.Opowiadania.Warszawa1977,s.41.
14Żółtespodnie,strzechaikodgenetyczny…RozmowazJ.M.Rymkiewiczem.(Oprac.
I.Smolka).flTygodnikLiteracki”1990,nr14—15,s.3,6—8.
