Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JoannaStożek
JoannaStożek
UniwersytetJagielloński
flJAKBYSIęWIZBIEOBŁęDULęKAŁA…”SZALEŃSTWO,
NATURAIWYOBRAŹNIALUDOWAWZamkukaniowskim
SEWERYNAGOSZCZYŃSKIEGO
flJakbysięwizbieobłędulękała…”…
Zamekkaniowski,któryzapisałsięwliteraturzejakoflnajczarniejszyutwórpol-
skiegoromantyzmu”1,ukazujewydarzeniazwiązanezkoliszczyzną–buntem
kozackimskierowanymprzeciwkopolskiejszlachcie.Istotnymproblememoma-
wianejpowieścipoetyckiej,obokzdarzeńhistorycznych,jestszaleństwoorazjego
związekzeświatemnaturyiwyobraźniąludową.SewerynGoszczyńskiwZamku
kaniowskimprzedstawiłróżneprzejawyobłędubohaterów,ajednocześniewykazał,
żeszaleństwomożemiećrozmaiteprzyczyny.
Jużpoczątkowefragmentyutworuwskazująnaistotneznaczenienatury
wświecieprzedstawionym.Tytułowyzamekstanowiintegralnączęśćukraiń-
skiegokrajobrazu:
Wspaniałezamkukaniowskiegowieże
Wnosząsięwchmuryjakolbrzymaramię;
Adzielnejziemipowiewaznichznamię.
Awielkichgranictwardaichpierśstrzeże.
Kaniów,pojarach,górachrozpierzchnięty2[I,w.1–5].
NaturawZamkukaniowskimniejestwyłącznietłemwydarzeń,alemadecydu-
jąceznaczeniedlarozwojuakcji–oddziałujenazachowanieistanypsychiczne
bohaterów,atakżezapowiadaprzyszłewypadki.Zływicher,mgła,zmierzch–to
obrazy,którenierzadkopojawiająsięwutworze.Szczególnarolanaturywynika
zprzyjęciaprzezGoszczyńskiegoperspektywypoznawczejluduukraińskiego3
1
TakokreśliłaZamekkaniowskiHalinaKrukowskawewstępiedopowieścipoetyckiej.Badaczka
zwróciłauwagęnafakt,iżnocwutworzeGoszczyńskiegowypełniająwydarzeniaobjawiającetajem-
nicęludzkiegopociągudozbrodniizłaorazukazująceniepojętnośćLosu,wtrącającegobohaterów
wsytuacjeskrajneiostateczne.Zob.H.Krukowska,CzarnyromantyzmGoszczyńskiego[w:]S.Gosz-
czyński,Zamekkaniowski,Białystok1994,s.6.
2
S.Goszczyński,Zamekkaniowski,Białystok1994.Wszystkiecytatypochodząztegowydania.
Wdalszejczęściartykułustosowanebędąskróty,gdziepierwszaliczbaoznaczaczęść,kolejne–
numerwersu.
3
H.Krukowska,Czarnyromantyzm…,s.10.
