Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
substancjetoksycznelubpotencjalnietoksyczne(np.aktywująceprokarcynogeny),
rozmaitereceptory,endogenneantyoksydanty,poszczególneelementyodpowiedziim-
munologicznej,białkatransportującewbłonachbiologicznych,różnepeptydyiauta-
koidy(np.histamina,prostaglandyny)regulującereakcjęnaczyniowąlubdeterminu-
jąceprzepuszczalnośćściannaczyńwłosowatychitp.
Trzebatujednakpamiętaćomożliwościzarównoendogennejinicjacjichoro-
by,jakiwpływieczynnikówegzogennychnaodpowiedźorganizmuwobecdziałającego
czynnikasprawczego.Wpierwszymprzypadkutakasytuacjamanaprzykładmiejsce
wpowstawaniuostrejniewydolnościnerek,wwynikunagłego,czasowegozatrzymania
czynnościserca.Wyzwolonywniedokrwionejnerceodczynwpostaciuwolnieniaczyn-
nikówhumoralnych(peptydówwrodzajureninylubendoteliny)stajesiępoczątkiem
niedomogitegonarządu.Stantenmożebyćtraktowanyjakokomplikacjapierwotnej
sprawydotyczącejserca,alezkoleiwiadomo,żejesttoteżchorobasamodzielna,
wyzwalanaróżnymi(takżezewnątrzustrojowymi)czynnikamisprawczymi,azatemjest
odrębnąjednostkąnozologiczną.Czynniksprawczymożewięctubyćzarównoendo-,
jakiegzogenny.Wiadomorównież,żeczynnikizewnątrzustrojowe(np.zimno,niedo-
borypokarmowe)mogąznaczniemodyfikowaćodpowiedźustrojunaczynnikwywołu-
jącychorobę.Istotnie,wpraktyceczęstoniejestłatwooddzielićodsiebiechorobotwór-
czychczynnikówegzogennychodendogennych,taksamojakbywatrudnedoustalenia,
cowdanejchorobiejestczynnikiemsprawczym,acowarunkującymjejpatogenezę.
Rozróżnieniemiędzyczynnikamietiologicznymiamodyfikującymipatogenezę
dotyczytakżechoróbuwarunkowanychgenetycznie,ponieważdziedziczeniecechy
powstałejiutrwalonejwpoprzednichpokoleniach(gdzieczynniketiologiczny,inicju-
jącyzmianę,musiałdoprowadzićdojakiejśmutacjiwgenomie)jestelementempato-
genezywstosunkudokonkretnegoosobnika,gdyżtłumaczymechanizmpojawieniasię
uniegochoroby.Liczneprzykładyczynnikówetiologicznychideterminującychpatoge-
nezębędąpodanewnastępnychrozdziałachniniejszegopodręcznikaprzyszczegóło-
wymomówieniumechanizmówwarunkującychujawnianiesięiprzebiegróżnychchorób.
Jasnawtejsytuacjistajesięzatemogólnakoncepcjawspółczesnejteoriipochodzenia
chorób.Wedługniejchorobajestwynikiemwspółdziałaniadwóchczynników:środo-
wiskowych(ekologicznych),którezazwyczajjakoczynnikisprawczewyzwalająreakcję
organizmu,orazendogennych(genetycznych),którereakcjętędeterminują.
Dlaporządkunależytakżewspomniećoczynnikachontogenetycznych(zwią-
zanychzprocesamiróżnicowaniasiękomórekiinwolucjątkanek),którepojawiająsię
fizjologiczniewróżnychmomentachwmiaręupływużyciaorganizmu,ajakoelementy
patogenetycznezaczynająodgrywaćrolę,anawetdominowaćwstarszymwieku.
Sprawatazostanieomówionawrozdzialepoświęconympatofizjologiiprocesusta-
rzeniasię,tujednaknależywyjaśnić,żeprocestenmapodłożezarównośrodowisko-
we,jakigenetyczne,toteż–ściślerzeczbiorąc–uwarunkowaniaontogenetycznenie
wybiegająpozazakresdwóchgrupwymienionychpowyżej.Narolęczynnikówonto-
genetycznychjakoistotnego,czasemwęzłowego,elementuwpatogeneziechorób
zwróconoostatniouwagęwzwiązkuzlicznymiodkryciami,jakichdokonano,badając
tzw.programowanąśmierćkomórki(apoptosis).Tozjawiskocytofizjologicznemogło
siębadaczomujawnićwpełnidopierowmomencieszerszegowprowadzeniadoużytku
technikhodowlikomórekizastosowaniawbadaniachbiomedycznychbardziejwyrafi-
nowanychmetodbiologiimolekularnej.Apoptozawyjaśniazjednejstrony,jakwspo-
sóbnaturalnydochodzidoograniczeniafunkcji(flosłabienia”)niektórychtkanekina-
rządów,np.gruczołówwydzielaniawewnętrznego,wprocesiestarzeniasięorganizmu,
azdrugiej–jakwyłączenietegonaturalnegomechanizmuodnowytkanekmożedo-
prowadzaćdoprocesówrozrostowychtkanek,np.nowotworówzłośliwychwwyniku
uszkodzeniaekspresjigenusyntetyzującegobiałkop53.
Określenieszczegółowegomechanizmupatogenetycznegochorobyniejest
sprawąłatwą.Wbardzodużymstopniuzależytoodstanurozeznanianaukowegood-
6
