Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zaawansowaniacywilizacyjnegowspółistniejezobrazemdekadencji,
ukrytegookrucieństwamasowegoniewolnictwaibrutalnychwalk
gladiatorskichoraznieobliczalnegoibardzozindywidualizowanego
okrucieństwaszalonychizłychcesarzy.Mimotopowszechnejestodczucie,
żeświatpozagranicamiRzymubyłsmętnyiponury.Rzymbył
cywilizowanymświatemogranicachwyznaczonychprzezbarierytakiejak
wałHadriana,kolejnywielkimonument,którydodziświjesięprzez
wzgórzaNortumbriijakopozostałośćnieistniejącegojużimperium.
WrzeczywistościwałHadrianabyłwyjątkiemitakieliniowegranice
zdarzałysięrzadko.KiedyRzymupadł,Europapogrążyłasięwmrokach
średniowiecza,umiejętnośćczytaniaipisaniaorazwiedzanaukowapopadły
wzapomnienie,atam,gdzieniegdyśpanowałpokój,szalaływojny
iwszelkiegorodzajuprzemoc.
PokójjestdziśzjawiskiemniemalrównierzadkimjakdlaGibbonaijego
współczesnychijeśliRzymianienaprawdęutrzymaligoprzezdługiczas
natakrozległymobszarze,zasługujetonawyjaśnienie.Starożytniautorzy
greccyirzymscypowszechniewychwalalipokój,zarazemjednakuważali
zarzecznaturalną,żewojnysączęste.Słowopaxzaczęłooznaczaćcoś
bardzozbliżonegodonaszego„pokoju”wIwiekup.n.e.Opiewaligopoeci,
częstoprzedstawiającjakonajbardziejpożądanystan.Rzymscycesarze
szczycilisiępielęgnowaniemgoiniekiedyużywaliwyrażenia„pokój
rzymski”,mówiącokorzyściach,jakiedawałoimperium.Mówilitakże
sporoochwalezwycięstw.Impe
ra
tor,słowo,odktóregopochodzi
angielskieempe
ror,„cesarz”,oznaczało„zwycięskiegowodza”,
areputacjawładcydoznawałauszczerbku,jeślijegowojskaponosiły
poważneklęski,bezwzględunato,czydowodziłnimiosobiście.
WojnaodgrywaładoniosłąrolęwdziejachRzymu.Rzymianietoczyli
wielewojen,dziękiktórymwładaliimperiumrozciągającymsię
odAtlantykupoEufratiodSaharypopółnocnąBrytanię.Samajego
wielkośćpozostajeimponującanawetdziś–żadneinnepaństwonie
kontrolowałonigdywszystkichziemwokółMorzaŚródziemnego–było
tozwłaszczagodneuwagiwepocenieznającejwspółczesnychśrodków
komunikacjiitransportu.Jeszczebardziejuderzającajestjego
długowieczność.Sycylia,pierwszazrzymskichprowincji,pozostawałapod
władząRzymuponadosiemsetlat.Brytania,jedenzostatnichnabytków,
byłaczęściąimperiumprzeztrzyipółwieku.Cesarstwowschodnie,które
uważałosięzarzymskie,przetrwałojeszczedłużejiniektóretamtejsze
regionypozostały„rzymskie”przezpółtoratysiąclecia.Innepotęgi,
naprzykładimperiaAleksandraWielkiegoiCzyngis-chana,dokonały
ekspansjiszybciejniżRzymianie,akilkakontrolowałonawetwiększe
terytorium–zgrubszaćwierćkuliziemskiejwwypadkuimperium
brytyjskiego.Jednakżadneznichnieprzetrwałotakdługo;jestteżrzeczą
