Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sporną,czyktórekolwiekmiałotakwielkiwpływnapóźniejsząhistorię.
Rzymianiebyliwojowniczyiagresywni,aleotymnietrzebachyba
mówić,gdyżimperiumniedasięstworzyćaniutrzymaćbezprzemocy.
Dokładneliczbysąniedoustalenia,możemyjednakśmiałostwierdzić,
żenaprzestrzeniwiekówmilionyzginęływtokuwojentoczonychprzez
Rzym,milionytrafiłydoniewoli,ajeszczewięcejżyłopodrzymskimi
rządami,czyimsiętopodobałoczynie.Rzymianiebyliimperialistami
–słowoto,taksamojak„imperium”,wywodzisięodłacińskiego
impe
rium,choćRzymianieużywaligowniecoodmiennymsensie.Takie
stwierdzeniejestoczywiściezwykłymtruizmem.SukcesyRzymian
świadcząotym,żebylionibiegliwsztucewojennejizręczni
wpodporządkowywaniusobieinnych.Inneimperiarobiływzasadzie
tosamo,żadnejednakniedorównałoRzymowitalentemdowchłaniania
ościennychludów.KiedycesarstwowzachodniejczęściMorza
Śródziemnegowkońcuupadło,wżadnejzprowincjiniepojawiłsięchoćby
śladruchówniepodległościowych,coostrokontrastujezrozpadem
dwudziestowiecznychimperialnychpotęgporoku1945.Gdywokółnich
systemwaliłsięwgruzy,mieszkańcyprowincjiwciążchcielibyć
Rzymianami.TrudnoimbyłowyobrazićsobieświatbezRzymu
inajwyraźniejwizjataniewydawałasięwcalekusząca.
PotęgaRzymutrwałatakdługo,żewspomnieniaczasówsprzed
rzymskiejdominacjimusiałybyćnikłe.Buntybyłyzaskakującorzadkie
iniemalzawszewybuchałypokolenielubdwaodpodboju.Wokresie
największegorozkwituimperiumlwiaczęśćrzymskiejarmiistacjonowała
najegoobrzeżach,wstrefachgranicznych,limes–pewiengreckimówca
zIIwiekun.e.porównałżołnierzydomuruobronnegootaczającego
imperium,jakgdybycałestanowiłojednomiasto.Wojnywciążtrwały,ale
toczyłysięgłównienatychgranicach.Prowincjewewnętrznemieściły
niewielkiegarnizony,awieleobszarówrzadkowidywałosformowane
oddziałyrzymskichżołnierzy.Ogromnepołacieimperiumpozostawały
całkowiciewolneodwojenprzezstoalboiwięcejlatzrzędu.
Takiprzynajmniejjesttradycyjnypogląd,któryznajduje
odzwierciedleniewpowszechnychwyobrażeniachnatematRzymu.Opinia
naukowazmieniasięznacznieczęściejikażdyhistorykczyarcheolog
zajmującysiętymokresemzakwestionowałbywsporejczęścipowyższy
zarys,niektórzyzaśodrzucilibygozupełnie.Naraziepowiedzmy
poprostu,żeprawdajestznaczniebardziejskomplikowananiżtoskrótowe
ujęcie.Nieulegajednakwątpliwości,iżznaczneobszaryimperiumprzez
długieokresyniebyłyarenąpoważnychdziałańmilitarnych,acodopiero
otwartejwojny.
Należypamiętać,jakąrzadkościąbyłotowudokumentowanych
