Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
naukowychinienaukowych.Wskazaneokreśleniaodnosząsięteżdoodmiennychsferaktywnościczłowieka,np.sfery
wartości,zasadmoralnych,wychowania,zdobywaniaróżnychumiejętnościitd.Wróżnychsytuacjachużyjemyinnych
określeń,choćniezawszeiniekażdyzdajesobiesprawęzniuansówznaczeniowych.
1.2.Rozumieniepojęcia„błąd”zewzględunaźródło
Treśćużytegookreśleniauwypuklakonkretnąwarstwęznaczeniową,rzutujenaocenępopełniającegobłądistosunek
emocjonalnydoniego,aprzedewszystkimwskazujenaźródłopopełnieniabłędu.Użycienp.pojęć„pomyłka”,
„uchybienie”lub„niewiedza”wskaże,żepopełnionebłędymająinnąprzyczynę,ulokowanąwróżnychdyspozycjach
osobypopełniającejbłąd.Wrezultaciebędziemiałotoodmienneznaczeniedlainterpretacjisytuacjitejosoby.
Wnastępnychpodrozdziałachomawiampowyższeokreślenia,abyumożliwićwdalszejkolejnościgłębszewniknięcie
wistotępojęcia„błąd”,szczególniegdybierzemypoduwagęsenspedagogicznegodziałania.
1.2.1.Pomyłka
Wcodziennym/potocznymużyciumożnająrozumiećjakoźlewykonanezadanie,alezpowoduchwilowej
niedyspozycji.Upodstawtakiegoprzekonaniatkwiprzesłanka,żeosobająpopełniającamawiedzęlubumiejętności,
którychwymagazadanie,alezprzyczynmniejlubbardziejuświadomionychwykonujejeniepoprawnie.Przykładem
możebyćprzejęzyczenieczypomyłkaobliczeniowa.Zazwyczajodnosisiępomyłkędosytuacji,gdyjednostka
maprzekonanieopoprawnościwykonanegozadania,wspartepoczuciempewnościposiadanejwiedzylub
umiejętności,abłądwkradasięniejakoprzypadkiem.Jegoprzyczynajesttrudnadouchwycenia,możebyć
onskutkiemchwilowejnieuwagiczymniejszejczujności.Jednakjeślizmienisięperspektywa,zktórejinterpretujesię
pomyłkę,zakresjejrozumieniauzyskajeszczeinnąwymowę.
Takdziejesię,kiedypomyłkainterpretowanajestwświetlepsychoanalizy.Wówczasakcentkładziesięnaocenę
nieświadomychmechanizmów,ujawniającychnp.ukrytelękilubzepchniętądonieświadomościniechęćalbopotrzebę
czegoś.Pomyłkęrozważanąwświetlepsychoanalizy,awszczególnościtzw.freudowskieprzejęzyczenietłumaczy
sięjakomimowolneujawnianiesiętreścizepchniętychdonieświadomości.Towarzysząjejwięcnieświadome
mechanizmy,leczjednocześnienapoziomieświadomymwystąpićmożeprzekonanieopoprawnościwykonywanych
czynności.SamZygmuntFreudpodajetakiotoprzykład:wykładowca–lekarz,zwracającsiędostudentów,mówi,
żeosobyznającesięnadanymzagadnieniumożnapoliczyć„napalcujednejręki!”.Winterpretacjitakiejpomyłki
Freudwskazuje,żemówcaniechciałprzyznaćsięprzedsamymsobą,żeuważasięzajedynegospecjalistę
womawianejdziedzinie.Wrezultaciejednaknieświadomiewyrażatoprzekonaniewformiezamianyzwrotu„na
palcachjednejręki”nawyrażenie„napalcujednejręki”3.
Myślącokonotacjachemocjonalnychsytuacjipomyłkiczyemocjonalnymstosunkudoosóbjąpopełniających,
możnapowiedzieć,żesąbardziejpozytywneniżnegatywne,boosobiejąpopełniającejnieprzypisujesięintencji
zrobieniazadaniaźle,niewątpisięwjejkompetencjelubumiejętności,awinydoszukujesięczęściejwchwilowej
nieuwadze,niedyspozycjialbotakjakZ.Freud–wmechanizmachpsychicznejwalkiświadomościinieświadomości,
niekiedyteżprzypisujesięjątzw.chochlikowi.Pomyłkiczęstowywołująuśmiech,traktujemyjepobłażliwie.
Sąjednaksytuacje,wktórychpomyłkimogąprowadzićdopoważnychlubnawetdruzgocącychkonsekwencji.
Możnawskazaćtuszczególniepomyłkiobliczeniowe(np.znanazhistoriiniejasnasprawaźlepodanejzawartości
żelazawszpinaku,rzekomoprzezpomyłkęwzapisieliczbpoprzecinku,którasprawiła,żewarzywouznanozabardzo
zdroweipożądanewdiecie,chociażniekoniecznietakiejestwrzeczywistości4)lubdużopoważniejszepomyłki,np.
wobliczeniachbędącychpodstawąrealizacjiróżnychkonstrukcjitechnicznychalbowoprogramowaniachurządzeń.
Przykłademmożebyćsprawaurządzeniadonaświetlań.Drobnapomyłkaprogramisty,anastępnieniedopatrzenie
ibraktestówkontrolnychwużytkowaniuurządzeniaTherac-25firmyAECLdonaświetlańwleczeniurakastałysię
przyczynąpoparzeńpacjentów,awtrzechprzypadkachichśmierci5.
Podsumowując,możnawskazaćnadwienajistotniejszekwestie.Popierwsze,pomyłkadotyczyzazwyczajfragmentu
zadania,apodrugie,jejpopełnienieniejestintencjonalne,aleraczejjestskutkiemchwilowejnieuwagi.
1.2.2.Uchybienie
Wprzeciwieństwiedopomyłkiuchybieniezakładaintencjonalnośćpopełnionegobłędu.Uchybieniemjestcelowe
pominięcie,wystąpienieprzeciwustalonymregułominormom.Tkwiwnimzamiarniedopełnieniatego,cowcześniej
ustalonojakoobowiązujące.Dlaokreśleniasytuacji,wktórejcośpominięto,alenietowarzyszytemuzamiar
wystąpieniaprzeciwustalonymnormom,używasięraczejpojęć„niedopatrzenie”,„zaniedbanie”zamiast
„uchybienie”.Uchybieniewprzeciwieństwiedopomyłkiniewywołujejużuśmiechu,aleraczejspotykasię
