Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
znegatywnąoceną.Równieżkonsekwencjesąnieprzyjemne,booprócznegatywnejocenykompetencjipopełniane
uchybieniadodatkoworzutująnaocenępostawyosoby,którejepopełnia,dotykająwięcsferęetyki,moralności.
Znanesąwhistoriiprzypadkikatastrofbudowlanychwynikłychzbłędówwobliczeniachnp.wytrzymałości,nośności
elementówkonstrukcyjnychróżnychbudowliczyteżzuchybieńzwiązanychzcelowązamianąmateriału
konstrukcyjnegonatenomniejszejwartości.Analizazapisówzgromadzonychwkomputerowejbaziedanych
oawariachikatastrofachbudowlanych,wktórejmiędzy1989a2004rokiemzebrano3000przykładów,wskazała,
żew2925przypadkachbłędypojawiłysięjużnaetapieprojektowaniaobiektów,tylesamobyłoichwtrakcie
wykonawstwaprzezniefrasobliwepominięcie,zamianę,uproszczenie6.Przykłademrównieżmożebyćtragiczna
katastrofahalitargowejwChorzowiew2006roku.Wynikianalizpotwierdzają,żefaktyczneobciążenianadwyrężyły
zaprojektowanąidopuszczalnąnośnośćkonstrukcji,azmianydokonanewprojekcie,dobórmateriałów
konstrukcyjnychidodatkowe,nieuwzględnionenaetapieprojektowaniaczynniki,doprowadziłydoutratystabilności
budynku7.
Reasumując,uchybieniewzbudzanegatywneodczuciaiocenyzewzględunawyraźnieakcentowanyetycznywymiar
sytuacji.Ktoś,ktoświadomiepomija(omija)zasady,mimoposiadanejwiedzyomożliwychnegatywnychskutkach
podjętychdecyzji,bierzenasiebie(mniejlubbardziejformalnie)konsekwencjesytuacjiobarczonejbłędem.
1.2.3.Niewiedza
Błędemmożebyćteżnazwananiewiedza,jeśliprzyjąć,żewprowadzadezorganizacjęwprocesierealizacji
założonegocelu,zadania.Wartowtymmiejscupodkreślić,żeniewiedzaniemusibyćrównoznacznazbrakiem
wiedzy.Badaczezajmującysięprocesamipoznaniawskazująnauwikłaniawteorięumysłuipodkreślająwątpliwości
związanezpytaniemoto,czyumysłjestwstanietolerowaćpróżnię.JakpiszeKrzysztofMudyń,
Niewiedzęrozumianądosłownie,tj.jakopuste,niezapisanemiejscawobrębieposiadanejprzezpodmiotreprezentacjirzeczywistości,należałoby
uznaćzacoś,praktycznierzeczbiorąc,nieistniejącego8.
Ponadtoautortenpodkreśla,że
[…]pojęcieniewiedzy–jakkażdepojęciepowstałeprzeznegację–jestopozycjąsłabą,niewielewnoszącątreści,żebyniepowiedziećjałową.
Cowięcejpojęcietomacharakterpotoczny[…].Amożeniewiedzaniemusioznaczać„braku”wiedzy,lecztylkojejdeficyt;możeniewiedzatotyle,
cowiedzaniewystarczająca–dlarealizacjidanegocelu9.
Jakwynikazpowyższychrozważańbadacza,niewiedzanietylejestwięcbrakiemwiedzy,ilemożeoznaczać
niedokładność,nieadekwatność,dezaktualizację.Opozycyjnewobecwiedzymożebyćnatomiastpojęcieantywiedzy,
któraodnosisiędosytuacji,gdy
[…]posiadanareprezentacjapoznawczabardziejdeformuje,niżreprezentujeodpowiedniaspektrzeczywistości10.
Inaczejmówiąc,procespoznaniamożeprowadzićdowiedzy,alemożeteżzaskutkowaćantywiedząjakobłędnym
przekonaniem.Jednakkwestiąotwartąpozostajekryteriumumożliwiająceodróżnieniewiedzyodantywiedzy,
cowynikanatomiastzprzyjętychprzesłanek,np.teoretycznychlubkulturowych.Jeśliprzyjmiemynp.perspektywę
konstruktywizmu,tootwierasiępoledodyskusjidotyczącejproblemuniewiedzyiantywiedzynatleróżnicy
wnadawanychznaczeniach.Podobnie,gdyperspektywąprzyglądaniasięokreślonymzagadnieniomstanąsięróżne
doświadczeniakulturowe.Wartoprzytymrównieżpodkreślić,żekategorieniewiedzyczyteżantywiedzymogą
pojawićsięwyłączniewkontekścieczyjejświedzy11.
1.3.Rozumieniepojęcia„błąd”zewzględunajegokonsekwencje
Samopojęcie„błąd”możetakżebyćrozwarstwionezewzględunawielośćsytuacji,wktórychmożesiępojawiać,
cosprawia,żekonsekwencjepopełnionegobłęduodnosząsiędoróżnychaspektówżyciaczłowieka.Stwierdzenie,
cobędzieuznanezabłąd,zależyoddziedziny,naktórejgruncieprowadzisięrozważania.
Wnaukachścisłychkryteriawskazywaniatego,cojestbłędem,sąprzeważniejasneijednoznaczne.Naprzykład
doobliczeniawytrzymałościstropuprzyprojektowaniubudynkówsąniezbędneścisłedane,abłądmożebyć
katastrofalnywskutkach.Błądidentyfikujesięjednoznaczniejakoniewłaściwąprocedurębadawczą,pomiarową,
obliczeniową.Wyznaczasięzakrestolerancjibłęduiuwzględniakoniecznośćjegominimalizowania.Podobnereguły
dotycząnaukmedycznych,wzakresiezarównoprowadzonychbadań,np.badaniawpływuokreślonychdawek
substancjinaorganizmżywy,jakiprocedurleczenia.Turównieżdanemającharakterścisły,bobłądmożekosztować
życie.
Wnaukachhumanistycznychispołecznychkryteriawskazaniabłędówniesąjużtakjednoznaczne,cojednaknie
sprawia,żemożnajetraktowaćzmniejsząuwagąlubichznaczeniejestmniejsze.Wręczprzeciwnie,zrozumienie
człowiekaisferyznaków,którestanowiąjegoświat,jestmożliweprzyzastosowaniutylkokryteriówodwołującychsię
