Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Komunikacjaaspołeczeństwo
glify).Częstozdarzałosię,żeodkryciewyprze-
dzałoepokę,jakwprzypadkudokonańLeonarda
daVinci.
JanuszMiąso(por.2015)zwracauwagę,że
wrozumieniuElluladeterminizmzakładawy-
stępowaniewzajemnychinterakcjimiędzyroz-
wiązaniamitechnicznymi,coprowadzidosa-
moczynnegowzrostuznaczeniatechnologii.
Wchodzionawstadiumewolucyjnychzmian
dokonującychsiębezdecydującegoudziałuczło-
wieka(Ellul,1980,s.194).Zamiastpodporządko-
waniatechnologiiczłowiekowimamydoczynie-
niazjegodostosowaniemdozmieniającychsię
okoliczności.Odtechnologiizależywszystko,to
onarządziwszelkimiinnymiczynnikami,stając
sięswoistymcelem.Powodujetozmniejszanie
ocenywartościnaukhumanistycznychnarzecz
rozwijaniaspołeczeństwatechnologicznego.
WspomnianyJacquesEllulzauważył,żeedu-
kacjakładziezbytdużynacisknawejścieczło-
wiekawświatinformacjiorazwpływanasferę
intelektualną,anawetsumienieczłowieka.
ZdaniemEllulatechnikanarzucaspołeczeństwu
normyiwartości,którepowodująodsunięciena
dalszyplankultury,potrzebczłowieka,atakże
ograniczanaturę,tworzącsztucznysystem.
Innymisłowy_technologiaeliminujelubpodpo-
rządkowujesobieświatprzyrody(Ellul,1989,
s.136).
WrozważaniachEllulawystępujejeszczeje-
denzwiązektechnologiizewolucjąspołeczną.
Otóżwprzeszłościtechnologiabyławchłaniana
przezrozwijającąsięcywilizację,stającsięjego
częścią.Obecniejestelementemdominującym,
zmieniającymznaczenieiwartość,prowadzącdo
redefiniowaniaporządkuspołecznego(por.Ellul,
1989,s.194_195).Racjonalnośćtechnikiwymusza
logicznąorganizacjęaktywnościczłowieka,co
skutkujepodporządkowaniemświataprzyrody
itworzeniemsztucznegosystemu,wktórym
funkcjonujeczłowiek.
Rosnąceznaczeniebadańkognitywistycz-
nychotworzyłonowyrozdziałwdyskursienad
determinizmemtechnologicznym.DanielDennett
(1997,s.155_156)zwróciłuwagę,żeżadenmózg
niejestwstanieprzechowywaćwszystkichin-
formacji,ajęzykmaznaczneograniczenia.Stąd
potrzebatworzenianarzędziumożliwiających
zachowaniewiedzy.Akumulowaniejejprzez
człowiekapowodujewzrostznaczeniaowych
narzędzi,arównocześniewymuszająonenanim
określonezachowania,np.uczeniesiępisania
iczytania.Zjawiskotoobserwujemytakżedziś
_naprzykład,stosującnalekcjirzutnikświatła
dziennego,inaczejorganizujemyproceskształ-
cenianiżprzywykorzystaniumultimedialnego
programukomputerowego.Umiejętnośćtrafne-
gowyboruwymagaodczłowiekanietylkowie-
dzyonarzędziuisposobachefektywnegodobo-
rutreści,lecztakżeokreślonychkompetencji
twórczych3.
Dennett(tamże,s.155_156),analizującproce-
syzachodzącewumysłachludzi,zwróciłuwagę
naUnawykprzenoszenianaśrodowiskotyluza-
dańpoznawczych,iletylkomożliwe».Zjawiskoto
określiłUwyładowaniem»naszychumysłówdo
otoczenia,wktórymU[ł]szeregkonstruowanych
przeznasperyferyjnychurządzeńjestwstanie
przechowywać,przetwarzaćire-reprezentować
senstego,corobimy,usprawniająciochraniając
procesytransformacji,stanowiącnaszemyśle-
nie».ZdaniemDennettaUtaszerokoupowszech-
nionataktyka«wyładowania»uwalnianasod
ograniczeńnaszychzwierzęcychmózgów».
Przytoczonykognitywistycznypoglądname-
chanizmpowstawaniazależnościmiędzyczło-
wiekiemitworzonymiprzezniegonarzędziami
wistotnysposóbuzupełniairozszerzamyślenie
odeterminizmietechnologicznym.Mateżzasad-
niczeznaczenieprzyanaliziezwiązkówwystę-
pującychmiędzyczłowiekiemaotaczającymgo
środowiskiem.Ztegowzględupedagogikame-
dialnacorazczęściejkoncentrujesięnakognity-
wistycznymobliczuśrodowiskamedialnego.
1.2.2.Determinizmmedialny
iekologiamediów
Jednązważnychodmiandeterminizmutechno-
logicznegoozabarwieniufilozoficzno-socjolo-
gicznymjestdeterminizmmedialny.Twórcami
współczesnegodeterminizmumedialnegojest
szkołaToronto:HaroldAdamsInnis,Marshall
McLuhan,DerrickdeKerckhoVe.Szerzejichpo-
glądyzostałyzaprezentowanewpodrozdzia-
le1.3.2.
3Szerzejzagadnienietojestomawianewksiążce
B.Siemienieckiego,Komputeryihipermediawprocesieeduka-
cjidorosłych,WydawnictwoAdamMarszałek,Toruń1994.
30
