Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział3.Pedagogikaspołecznawspołeczeństwiepostmonocentrycznym...
61
ekspansjapodążawswymustawicznymrozwojuwdwojakisposób.Popierwsze
miastarozrastająsię„fizycznie”,podporządkowującsobie(zagarniajączczasem
wtrybieadministracyjnym)przyległeterenywiejskie.Podrugie,wXXw.
następujeprzejęcietypowychdlamiastawzorcówbudownictwa,obejmującrównież
terenywiejskie.Jesttoswoistadyfuzjainnowacjimiejskichnaterenachdotąd
niskozurbanizowanych.
Ramka3.1.Przejawyurbanizacji
Tradycyjnie,wliteraturzeprzedmiotu,opisywanebyłydwapodstawoweukładyosadniczekonstytu-
ująceprzestrzeńmiejską:aglomeracje(stanowiąceukładosadniczy,wktórymdominowałjeden
prężnyośrodekmiejskiwzasięgu,któregopowstałymiasta„satelitarne”(mniejszemiejscowości),
„sypialnie”,stanowiącemiejscezamieszkaniadlaludnościpracującejwdominującymdużym
mieście,którego„społeczność”jestewidentniedostrzegalna;wwarunkachpolskichklasyczne
aglomeracjetworząm.in.Warszawa,Łódź,Poznańitp.)orazkonurbacje(ośrodkimiejskieobardzo
zróżnicowanejliczbiezamieszkującejjeludności,ajednakniezależnych–mimooczywistej
współzależnościiniezbędnejkooperacjiformalnejwsensieewentualniewystępujących„nadrzędności”
i„podrzędności”–położonenajczęściejwzdłużpewnychciągów,traskomunikacyjnych,np.
drogowych,kolejowych,rzecznychbądźnadmorskich;typowymprzykłademkonurbacjiwPolsce
jestTrójmiasto,awzasadzieobszarznaczniewiększyobejmującyswymzasięgiemmiejscowości
położonemiędzyPruszczemGdańskimaWejherowem,atakżekonurbacjakilkunastumiast
położonychwobszarzenieckiwęglowejnaterenieGórnegoŚląskaiZagłębiaDąbrowskiego,który
umownieokreślanyjestjakoGórnośląskiOkręgPrzemysłowy–GOP).„Zachodzące”nasiebie,
„nakładające”sięmiejskiemetropolitarneukładyosadniczestworzyłyswoistemegalopolis.Sąto
państwa-miastapowstałeczęstowXIXw.,aleopisywaneprzezkulturoznawców,geografów,
urbanistówiarchitektówdopierowpoczątkachubiegłegowieku.Klasycznyprzykładmegalopolis
egzemplifikująwschodnieizachodniewybrzeżaStanówZjednoczonychAmerykiPółnocnej
(Ziółkowski,1965,s.135–137;Węgleński,op.cit.,s.275–281).Przezostatniepięćdziesiątlat–na
cozwracauwagęMałgorzataNieszczerzewska–możnawyraźniezaobserwowaćzanikznaczenia
większościcentrówmetropolitarnych.Wwynikuprzemianspołecznych,urbanistycznychiekonomicz-
nychdużemiastatraciłyswojetradycyjnecentranarzecznowychmiejscspotkańimasowej
konsumpcji.Tworząonenowepolicentrycznemetropolie,azaobserwowanezjawiskostajesię
przeważającątendencjąwnowoczesnejurbanistyce(Nieszczerzewska,2005,s.17–18).Wdalszej
częściprowadzonegowywodu,cytowanauprzednioautorka,powołującsięnaM.deWallatwierdzi,
iż[...]tenoweprzestrzenietom.in.shoppingmalle,miastakrańcowe(analogiczne)orazcentramiast
tradycyjnych,którezaczynająprzypominaćparktematyczny.Wostatniejdekadzieogromną
popularnościąciesząsięmotywy-tematyopartenatradycyjnejtkancemiejskiej.Możnatuwyróżnić
rozmaitestruktury,takiejakhistorycznezespołyuzupełnionenowymielementamiorazspecjalnie
tworzone(sztuczne)przestrzenie,któremajązastępowaćnieistniejąceoryginały,uważaneza
«idealnąwersjęstrukturymiejskiej»”(deWaal,1996;Nieszczerzewska,op.cit,s.19).
Szczególnieistotneproblemydlapedagogówzawierająsięwłaśniewobszarze
urbanizacjispołecznej.Urbanizacjaspołecznajestpoczęściwypadkowątrzech
uprzednioopisanychpłaszczyznznaczeniowychomawianegopojęcia.Mówiąc
najogólniej,jesttopozyskiwanieprzezprzybyszówzewsi,tj.osóbkonstytuujących
wpierwszympokoleniumiejskiegrupyludności,tzw.miejskiegostylużycia
(Ziółkowski,op.cit.,s.26).Pojęcietowprowadziłdoliteraturyprzedmiotu
socjologLouisWirthjeszczeprzedIIwojnąświatową(Wirth,1938).Do
