Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiaoświatyiwychowania
nościjejwytworów,rodzajów,typów,stylówitd.
UDługietrwanie”człowiekaznamionujehisto-
rycznaciągłośćihistorycznazmienność(różno-
rodność)jegokultury.Wtymznajdujeodbicie
świadomośćludzka.Dlategotozkoleijedna
znajświetniejszychhistorycznychszkółnauko-
wych,grupującafrancuskichhistorykówwokół
periodykuUAnnalesd)HistoireEconomiqueet
Sociale”(od1929r.),udowadniała,żeprzedmio-
tembadańhistorycznychjestwostatecznejin-
stancjiświadomośćludzi:homoreligiosus–czło-
wiekreligijny,homooeconomicus–człowiek
omentalnościekonomicznej,homopoliticus–
człowiekomentalnościpolitycznejitd.Chciałoby
siędodać:nagrunciepedagogicznym,kultury
wychowawczej–świadomośćUczłowiekawycho-
wującego”iświadomośćUczłowiekawychowy-
wanego”.JednymztwórcówszkołyAnnalesbył
MarcBloch(1886–1944).Spopularyzowałgo
wPolsceprzekładjegopięknejksiążkiPochwała
historii,czyliozawodziehistoryka(Bloch,1962).
Współcześniezwłaszczahermeneutyczna
myślfilozoficznaanalizującaiobjaśniającasensy
ikontekstykomunikacjimiędzyludzkiej–także
wperspektywiehistorycznej,np.HansGeorg
Gadamer–akcentujepotrzebęwewnętrznego,
bezpośredniegowgląduirozumieniafaktóworaz
procesówzarównohistorycznych,jakiaktual-
nych.MusimyumiećUbyćwświecie”,cowymaga
czujnejświadomościisamoświadomości.Whi-
storiichodzioUrozumiejąceznajdowaniesię”
wkażdejsytuacjihistorycznej(równieżwycho-
wawczej),asytuacjatakazawszejestzindywidu-
alizowana:wychowujeczłowiekiwychowywany
jestczłowiek.
Słowem,kategoriarozumieniajestjednym
zpodstawowychkryteriówpoznaniahistorycz-
nego;niewystarczyopisać,atymbardziejpo-
chopnieosądzać,lecztrzebarozumieć.Idotakie-
goUrozumiejącego”studiowaniahistorycznego
dziedzictwaoświatowegoiwychowawczego
chcielibyśmyzachęcićczytelnika.
Zmuszenijednakjesteśmyostrzecosobystu-
diująceteniinnepodręcznikiprzedpewnymnie-
bezpieczeństwem.PowiedzieliśmyzaCyceronem,
żeUhistoriajestmistrzyniążycia”.Jaktorozu-
mieć?Historia–uprawianawedługmaksymyhi-
storykarzymskiegozIw.n.e.,Tacyta:sineiraet
studio,czylibezgniewuibezzawziętości,bez-
stronnie,bezuprzedzeń,obiektywnie–służy
prawdzie,leczsłużyrównieżodbiorcom.Może,
jakkażdanauka,robićtochwalebnieiuczciwie,
alemożeteżbyćwykorzystywananagannie,
nieuczciwie.Jesttozasadniczaróżnicamiędzy
Usłużebną”aUsłużalczą”funkcjąnauki.
USłużalczą”rolępełniąhistorycy,gdydzie-
dzictwokulturowetraktująwybiórczo,gdypowo-
dowaniokreślonąideologią(przekonaniamipoli-
tycznymi,nacjonalistycznymi,ksenofobicznymi,
wyznaniowymiitp.)Uodpowiednio”dobierają
inaświetlająfaktyiprocesydziejowe,abyuza-
sadnićwtensposóbsłusznośćswoichprzeko-
nań.JesttoUaktualizowanie”historiipodkon-
kretnepotrzebyideologiczne.Jakiesątego
granice?Decydujesumienieietosuczonegooraz
tych,którzyzjegodorobkunaukowegokorzysta-
ją(jakiwjakichzamiarach?).
Wskazaneniebezpieczeństwogrozirównież
historiiwychowania.Niekiedyzwracasięuwagę
najej–jakobyznatury–hybrydalny(mieszany)
charakteripowołanie:madawaćrzetelnąwiedzę
historyczną,leczmateżsłużyćkształceniuna-
uczycieliiwychowawcówdlakonkretnejsytuacji
edukacyjnej,wkonkretnymkraju,awychowanie
iszkolnictwowkażdymkrajuzawszesąuwikła-
newukładypolityczne,społeczne,wyznaniowe,
narodowościoweiinne.Jeszczerazwięcitutrze-
bazaakcentowaćdeontologiczną(etyczną)odpo-
wiedzialnośćnauczycieliakademickich,którym
przypadazadaniekształtowaniahistorycznej
świadomościisamowiedzyprzyszłychnauczy-
cieliiwychowawców.
3.2.Wychowanie
wspołeczeństwach
pierwotnych
Jedynienowonarodzonaistotaludzkamaszanse
staćsięczłowiekiem.Nawetwnajbardziejko-
rzystnych–ludzkich–warunkachnieudałosię
zoopsychologomUprzekształcićwczłowieka”
istotyinnegogatunku.Eksperymentyznajbar-
dziejUinteligentnymi”małpami(szympansami),
wychowywanymiwrazzdziećmiludzkimi,uka-
zywałyszczególnydystansrozwojowyodmo-
mentu,kiedydzieckozaczynałomówić.Jednak
dzieciludzkie,którewskuteknieszczęśliwego
zbieguokolicznościznalazłysięwśródzwierząt,
58
