Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wprowadzenie.Zemsta,AteńczycyiInni
WtymwłaśniecharakterzezemstapodlegawklasycznychAtenachinkorpora-
cjidopaństwowegowymiarusprawiedliwościizarazemdojęzyka(nowopowsta-
łych)instytucjipolitycznych.Pojęciowymzaśkluczemtegoprocesujest—repre-
zentującycałągrupęetymologiczną—rzeczownikdikć56.Przezzgórączterysta
lat,jakiedzieląHezjodaiostatnichoratorówateńskich,funkcjonowałonwzwiąz-
kuzsądowymprocesem.Przezzgórączterystalat,jakiedzieląHomeraiPlatona,
wyrażaćmógłzarazemnto,cokażdemusięnależy”57.Konsekwentnieteżwtoku
całejswejskomplikowanejhistoriioznaczaćmógłpoprostunzemstę”
.Odbieranie
ntego,conależne”
,dokonywaćsięmożezarównoprzemocą,jakinadrodzensądo-
wegopostępowania”lubarbitrażu.ItonietylkowświecieHomera.Antropologii
znanesąprzypadkiwspółistnieniawszystkichtychformprowadzeniairozwiązy-
waniakonfliktów58.Wograniczonymzaśzakresieprzykłademtakiejcywilizacjisą
równieżklasyczneAteny.
Koncepcjanależnościodbieranejwjedenbądźdrugisposóbwyraźnieod-
ciskasięnafrazeologiipojęciadikć.Zarównoczynnośćzemsty,jakiuzyskiwa-
niasatysfakcji—nadrodzesądowej—opisujewyrażenienodbieraćdikć”(dikćn
lambanein).Tozaś,cojedennbierze”
,drugizregułymusindać”
,stądteżndawać
dikć”(dikćndidonai)tosymetryczneodwzorowanietegosamegoprocesuzpunk-
tuwidzeniadrugiejstrony.Agdypodmiotemczynnościnbraniadikć”—lubjej
nodbiorcą”
,jeślirzeczrozważaćwodwróconymaspekcie—stajesięcałaspołecz-
nośćbądźreprezentującyjąurzędnicy,sensnzemsty”czynsatysfakcji”ustępuje
nkarze”59.
56LSJs.v.IV.3;Hirzel1907:190nn.;GerNet1917:136nn.;por.MCHArDy2008:4(zob.też
9n.);SAïD(1984)iMilANi(1997)nieuwzględniajągowswoichogólnychopisachstarogreckiej
terminologiizemsty;tapierwszawskazujegojakonzemstę-sprawiedliwość”wodniesieniudopo-
szczególnychdramatów(54nn.,62n.);tadruganatomiastkontentujesięjegopóźnymderywatem
ἐKδ{KΠσic(9).
57NajwymowniejoddajetopowiedzenieprzypisywaneSimonidesowiprzezPolemarcha
wPaństwie:tὸtdὀφεiλόPενoἑKάσtωiἀπoδiδόνoiδ{Koiόνἐσti(331e);por.teżArystoteles,Retory-
ka1367a:tόtεγdpἀνtoπoδiδόνoiδ{Koioν;zob.teżEtykanikomachejska1132a;jakzauważyłPAoli
(19742:36ip.3):nsuumcuiquetribuereèilprincipio,che,ancorchènonsiamaienunciatocosi
intestiguiridici,masempresentitoepropostoconimmediataaderenzadisentimento,dominale
primitiveconcezionigiuridichegreche”;por.teżPeArsoN1962:15n.;Miller1995:97nn.(zprze-
glądemdalszychodniesień).
58Arbitraż(dobrowolneiniewiążącepowierzenierozstrzygnięciakonfliktustronietrzeciej)
jestpowszechnąalternatywądlazemstywkulturachtradycyjnych,por.BlACk-MiChAuD1975:
91—103;VerDier1980a:28n.;BoehM19872:121—133;nt.współistnieniasądowychinpozasądo-
wych”formprowadzeniakonfliktówzob.WilsoN1988:265—293(XIX-wiecznaKorsyka)iMiller
1990:179—257(światislandzkiejsagi);studiumtegoostatniegojestszczególniepouczające,jakoże
islandzkasagaprzedstawiawspółistnienierodzimychinstytucjisądowychinzemsty”
,podczasgdy
XIX-wiecznejKorsycetepierwszezostałynarzuconezzewnątrzprzezadministracjęfrancuską.
59Por.GerNet1917:107;PApADoDiMA2010:7n;nt.związkówfrazeologicznychtegopojęcia
(λoP;άνεiνδ{KΠν;δ{KΠνδiδόνoi)wodniesieniudopoliszob.133nn.
