Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
68
Studia
połowicznie,zchłopskąkrzywdąiwatmosferzenierokującejnadziei
naszybkiwzrostświadomościnarodowejpolskiegowłościanina;
skutkitegodałysięboleśnieodczućwciągunastępnychkilkudzie-
sięciulatnaszejhistorii.
Jednakmocnezaakcentowanieprzeznaukęhistorycznąwagi
sprawywłościańskiejwXVIIIiXIXwiekuwpłynęłobardzoujem-
nienarozumieniesytuacjiiszanspolskichpowstańnarodowych.
Wysuniętobowiemhipotezę,żeźródłemklęskipowstańbyłowza-
sadzienierozwiązanieproblemuchłopskiego,inaodwrót,żetylko
zdecydowaneirewolucyjnezałatwienietejkwestiimogłoprzynieść
powstaniomsukcesmilitarnyipolityczny.Poczęłysięnawetkształ-
towaćdwawariantytejhipotezy:zwolennicyjednegoutrzymywa-
li,żerozwiązaniesprawywłościańskiejbyłoobiektywniemożliwe,
aprzekreśliłatęszansęjedynieantynarodowa,egoistycznapolityka
klasposiadających;wyznawcydrugiegosądzili,żewkonkretnych
polskichwarunkachhistorycznychniebyłoszansnapraktyczneroz-
wiązaniekwestiichłopskiejprzezruchypowstańcze,awięcwszelkie
powstaniabyłyzgóryskazanenaklęskę.
Wydajesię,żewyznawcywspomnianychhipotezulegajązłu-
dzeniuzapożyczonemuodpolskiejrewolucyjnejdemokracjiXIX
stulecia:sądzą,żewystarczyłobyogłosićpowszechneicałkowi-
teuwłaszczenieiuobywatelnieniechłopstwa-izarazdoraźnie
akonsekwentnietenaktwżyciewprowadzić-bynatychmiastcałe
włościaństwopolskiezerwałosiędoczynuimasowymruchem
zbrojnymwsparłopowstanienarodowe,zapewniającmuzupełne
zwycięstwo27.
Jesttozłudzeniebardzoniebezpiecznedlanaukowejinterpre-
tacjidziejówpolskichpowstańwXVIIIiXIXwieku,bierzebowiem
pobożneżyczeniezafaktobiektywny.Jestmoimzdaniemrzeczą
zupełniepewną,iżżaden,nawetnajbardziejrewolucyjnyipostępo-
wyaktustawodawczo-politycznywsprawachchłopskich,wydany
wczasiepowstania,najegoprzebiegiszanseniemógłmiećnaj-
mniejszegonawetdoraźnegowpływu.
PoruszeniemasludowychwydawałosięwXIXwiekusprawą
prostą,byletylkospełnionyzostałpodstawowywarunekzaintere-
sowaniawłościaństwalosamipowstanianadrodzeczystoekono-
micznej.Trzebabyłodowieść,żecartopańszczyzna,apowstanieto
27
Por.M.Żychowski,LudwikMierosławski,1814-1878,Warszawa1963,s.82,
179,183iinne.
