Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Szansepowstanialistopadowego
69
wolność,możenawetwłasność-imasypowstaną…Błądtakiego
rozumowaniajestdziśdlanasjasnyioczywisty:polegałoonona
utożsamianiuwiedzyspołeczno-politycznejiświadomościpublicy-
styczyradykalnegodziałaczapolitycznegozeświadomościąprze-
ciętnegopańszczyźnianegochłopa.Rewolucyjnydemokratastawiał
imaginacyjniesamegosiebiewsytuacjiuciemiężonegowłościanina
istarałsięsobiewyobrazić,jakbyreagowałidziałałnajegomiejscu.
Wynikitakiegoeksperymentubyłyoczywiściebardzoobiecujące;
pozwalałyżywićnadzieję,żenmasypowstaną”
,gdytylkoogłoszo-
nezostanąnajważniejszeakty:zniesieniepańszczyzny,uwłaszcze-
nie,uobywatelnienie…Jakżeżniepowstać,gdyOjczyznawyciąga
wreszcieramionadowszystkichswychdzieci,wszystkiejednakową
troskąotaczaitd.,itd.Niewiedzianojeszcze,żeświadomośćmasnie
zmieniasięzdnianadzień,żetrzebadziesiątkówlatoddziaływania
nowychstosunkówspołecznych,bywytworzyłysięnowepostawy
ideoweinowereakcjeemocjonalne,żetrzebacałejepoki,byupo-
wszechniłasięwśródchłopstwaświadomośćnarodowa.
Wydajesięrzecząpewną,żewkonkretnejsytuacjiroku1831wy-
wołaniemasowegoruchuchłopskiegonakorzyśćpowstaniabyłopo
prostuobiektywnieniemożliwe,bezwzględunato,jakichśrodków
bywtymceluużyto.Zniesieniepańszczyzny,oczynszowanie,anawet
powszechneuwłaszczenienicbyniepomogło.Tegorodzajuzasad-
niczeaktyustrojowepołożyłybyoczywiściefundamentypodszybki
rozwójspołecznywprzyszłości,alewwarunkachpowstaniaiwoj-
nynarodowowyzwoleńczejniewielebydały.Powstanieobiektywnie
byłosprawącałegonarodu,alesubiektywnie,wprzekonaniuolbrzy-
miejwiększościspołeczeństwa,byłosprawąnpańską”
,nszlachecką”…
Możnasnućrozmaiteprzypuszczenia,jakzareagowałybymasy
chłopskienaewentualnepowszechneuwłaszczeniewroku1831.
Przypuśćmynachwilę,żewczasiepowstaniaobjęłonaglewładzę
radykalneugrupowanierewolucyjno-demokratyczne,ogłaszając
zniesieniepańszczyznyicałkowiteuwłaszczeniechłopstwa;coby
sięwówczasstało?Sądzę,żeniewiele;byłobysporokłopotuwłaśnie
ześwieżoobdarowanymwłościaninem;niktniechciałbybraćziemi
zrąknowego,przeciwnnajjaśniejszemucesarzowi”zbuntowanego
RząduNarodowego,zpłaczemdopraszałybysięwiejskiegromady-
nżebyjużlepiejzostałopodawnemu”…Działaćbyzacząłstereotyp
naiwnejświadomościspołeczno-politycznejchłopstwa,typowydla
wszystkichustrojówfeudalnych:wrogiemjestnpan”
,przyjacielem,
sprzymierzeńcem,opiekunem-monarcha.nPanowie”buntująsię
